ارزیابی دیدگاه جان ونزبرو درباره سنت های قرآن

 به باور ونزبرو چارچوب وحی حاوی شماری از سنت هاست که در سه فرم بداهتی، استسفاری و نقلی برای معرفی درون مایه های اصلی توحیدی قرآن به کاررفته و از دامنه نسبتا محدودی از لغات و قطعات غیر مرتبط تشکیل شده اند. ازآنجاکه ونزبرو با روش تحلیل ادبی به بررسی پرداخته است، این مقاله نیز با بهره گیری از همین روش، به تبیین و ارزیابی فرضیات وی در این سه فرم می پردازد: نخست، فرم بداهتی: در دو کلیدواژه «قل» و «یا ایها»: به منظور صحت سنجی این فرم، امکان انتساب یا جایگزینی کلام بشر (به طور ویژه بیانات نبوی) با سخنان خداوند و ارتباط میان «یا بنی آدم» و «ابن آدم» موردبحث قرار می گیرد؛ دوم، فرم استسفاری: در کلیدواژگانی چون «ربی، ربنا»؛ «اللهم»؛ «الحمدلله، له الحمد، بحمد ربک، بحمدک و.. یا سبحان الله، سبحان الذی، سبحان ربک، سبحانک و...» و حرف تاکید «ایا». برای ارزیابی این فرم به بررسی کلیدواژگان و تطبیق میان مناسک اسلامی و اعمال جاهلی اقدام می شود؛ زیرا ونزبرو اعمال عبادی پیش از اسلام را منبع اشارات قرآنی در این فرم می شمرد و بر این باور است که مناسک اسلامی همچون «طواف»، «وقوف»، «قربانی» و «حج» از عهد میان خدا با ابراهیم (ع) و اسماعیل (ع) در مکه اخذ گردیده و با برخی از رسوم بیگانه و تحرف شده آمیخته شده است؛ سوم، فرم نقلی: برای بررسی این فرم به ارزیابی ادعاهای ونزبرو درباره داستان ها و تطبیق میان داستان های قرآن و کتب مقدس پرداخته می شود؛ زیرا وی این فرم را دربردارنده مجموعه ای از داستان ها می داند که بیان دوباره و بدون بازسازی داستان های عهدین هستند و با کمک شمار محدودی از قواعد بلاغی به گونه ای از یکپارچگی ساختاری دست یافته اند.