بررسی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ های تاتوره (.Daturea stramonium L) بر اساس صفات ریخت شناسی

بیوتیپ ها یا اکوتیپ های یک گونه معمولا از نظر میزان رشد، مورفولوژی و حساسیت به علف کش ها با یکدیگر متفاوتند. هنگامی که ژنوتیپ های مختلف یک گونه در معرض تغییرات محیطی قرار می گیرند، درجات مختلفی از تنوع رشد و نمو را نشان می دهند. تاتوره گیاهی است یکساله، پهن برگ علفی که تکثیر آن فقط از طریق بذر صورت می گیرد و فقط به صورت بذر زمستان گذرانی می کند. آگاهی از تنوع ژنتیکی این علف هرز می تواند منجر به پیشرفت برنامه های مدیریتی به منظور کنترل این علف هرز گردد. با توجه به اینکه اطلاعات علمی زیادی در مورد بررسی تنوع ژنتیکی تاتوره بر اساس شاخص های مورفولوژیک که روشی مرسوم و اولین قدم در مطالعات ژنتیکی می باشد، وجود ندارد. در این تحقیق به بررسی تنوع ژنتیکی بین شش ژنوتیپ تاتوره جمع آوری شده از نقاط مختلف کشور بر اساس صفات مورفولوژیک پرداخته شده است.

این مطالعه در گلخانه ی تحقیقاتی دانشکده ی کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1396 انجام گرفت. برای انجام این تحقیق بذر شش ژنوتیپ مختلف تاتوره از استان های تهران، مشهد، گیلان، اردبیل، همدان و شهرستان مغان از استان اردبیل جمع آوری گردید. آزمایش بر پایه طرح کاملا تصادفی با شش ژنوتیپ و در سه تکرار اجرا شد. اندازه گیری صفات مربوط به اندام های رویشی در مرحله گلدهی و صفات مربوط به غوزه در مرحله غوزه دهی انجام شد.

بر اساس نتایج تجزیه واریانس اختلاف ژنوتیپ های مورد مطالعه برای صفات متوسط طول برگ، متوسط عرض برگ و تعداد بذر در غوزه در سطح احتمال یک درصد و برای صفات ارتفاع ساقه اصلی، طول میانگره، زاویه قرارگیری برگ و شاخص سطح برگ متوسط در سطح احتمال پنج درصد معنی دار بود. برآورد ضرایب همبستگی بین صفات نشان داد که بیشترین همبستگی مثبت و معنی دار بین وزن تر برگ ها با وزن تر کل گیاه (98/0 =r) و بیشترین همبستگی منفی و معنی دار بین وزن خشک ساقه با تعداد بذر (92/0- =r) وجود داشت. تجزیه به عامل ها برای کلیه صفات، پنج عامل اصلی را مشخص نمود که 98/99 درصد از تنوع موجود را توجیه نمودند. بر اساس تجزیه خوشه ای ژنوتیپ های مورد مطالعه در دو گروه قرار گرفتند. گروه اول شامل ژنوتیپ های اردبیل، همدان، مشهد و مغان و گروه دوم شامل ژنوتیپ های گیلان و تهران بود.

نتایج گروه بندی بر اساس تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ های مورد مطالعه را در دو گروه قرار داد. ژنوتیپ های تهران و گیلان در یک گروه و ژنوتیپ های اردبیل، همدان، مشهد و مغان در گروه دیگر قرار گرفتند که ژنوتیپ های هر گروه در یک سری خصوصیات مورفولوژیکی باهم شباهت داشتند. وجود تفاوت مورفولوژیکی بین این دو گروه ممکن است قدرت رقابتی آنها را تحت تاثیر قرار دهد و در واکنش به روش های مدیریت شیمیایی و زراعی موثر باشد. هنگامی که یک علف کش در تماس با گیاهی قرار می گیرد عمل آن تحت تاثیر صفات مورفولوژی و ساختار گیاه و همچنین فرایندهای بیشمار فیزیولوژیک و بیو شیمیایی خواهد بود، که درون گیاه رخ می دهد. تنوع مورفولوژیکی ژنوتیپ های تاتوره می تواند قدرت سازگاری آنها را با شرایط محیطی و روش های مختلف مدیریت علف های هرز توجیه کند.