نیرو محرک های اقتصادی- اجتماعی تغییر کاربری مراتع و جنگل ها در منطقه مراوه تپه

در مدیریت عرصه های منابع طبیعی، شناخت عوامل اقتصادی-اجتماعی موثر بر تغییر کاربری اراضی به منظوردستیابی به توسعه پایدار و آمایش سرزمین ضروری است. در این تحقیق به بررسی و تعیین عوامل اقتصادی- اجتماعی موثر بر تغییرات کاربری اراضی منطقه مراوه تپه در استان گلستان اقدام شد. این منطقه در سال های اخیر با معضل تغییر کاربری اراضی روبرو بوده است به طوری که عرصه های مرتعی و جنگلی در طی دوره مطالعاتی (93-1365) کاهش یافته و کاربری کشاورزی با میزان افزایش سالانه حدود 132 هکتار مساحت در سال 1393 به 97/10332 هکتار رسیده است. این تحقیق توصیفی- تحلیلی در 16 روستای منطقه مورد مطالعه به روش پیمایشی اجرا گردید. ابزار جمع آوری داده ها، پرسشنامه بود. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 310 نفر با روش نمونه گیری خوشه ای و چند مرحله ای تعیین گردید. روایی ابزار تحقیق با استفاده از نظرات متخصصان منابع طبیعی، جامعه شناسی و ترویج و پایایی آن با استفاده از روش آلفای کرونباخ تعیین شد که مقدار ضریب 75/0 به دست آمد. در این تحقیق از روش تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. برای تحلیل عاملی از روش مولفه های اصلی با استفاده از چرخش متعامد و نوع واریماکس استفاده شد. نتایج تحلیل عاملی نشان داد که هشت عامل عدم صرفه اقتصادی دامداری، افزایش جمعیت کشاورز، بیکاری روستاییان، کم بودن درآمد و هزینه های بالای زندگی، افزایش قیمت نهاده ها، نیاز به مسکن و فقدان آگاهی، کسب اعتبار اجتماعی و مالکیت زمین از جمله عوامل اقتصادی- اجتماعی موثر بر تغییر کاربری مراتع منطقه مراوه تپه به شمار می آیند که در مجموع 80/63 درصد واریانس کل را تبیین می کنند. با توجه به یافته های تحقیق، توجه به مسایل اقتصادی و مالی و وضعیت اشتغال ساکنین روستاهای منطقه مراوه تپه و همچنین ساماندهی دامداری، تولیدات دامی و عرضه نهاده های دامی به منظور کاهش تغییر کاربری اراضی جنگلی و مرتعی و حفاظت عرصه های منابع طبیعی پیشنهاد شده است.