ناهمگونی کنش رفتاری کنشگران سوره یوسف نسبت به موقعیت نشانه ای «خود و دیگری»

مطالعات «نشانه شناسی» با رویکردهای متفاوت از دانش های روزآمد در دنیای معاصر است. نشانه شناسی فرهنگی یکی از مهم ترین رویکردهای این علم به شمار می آید. یوری لوتمان از بنیان گذاران نشانه شناسی فرهنگی است که الگوی «خود و دیگری» را مبتنی بر «سپهرنشانه ای» مطرح کرده است. براساس این الگو، هرچه «خودی» نیست، به ناچار «دیگری» است و برعکس! امروزه بهره گیری از دانش های روزآمد روشی مهم برای تحلیل متون دینی و مذهبی است. در پژوهش حاضر، قرآن کریم به مثابه متن فرهنگی درنظر گرفته شده است. تحلیل داستان های قرآن با استفاده از الگوی لوتمان از یک سو به فهم بهتر متن و از سوی دیگر به بسط دانش نشانه شناسی کمک می کند. داستان یوسف (ع) در قرآن کریم یکی از مهم ترین قصص قرآنی به شمار می رود. این پژوهش سعی دارد تا با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی، نوع رفتار کنشگران مختلف این داستان را برمبنای الگوی «خود و دیگر» واکاوی کند و نشان دهد این امکان وجود دارد که رفتار کنشگران با موقعیت نشانه ای آن ها همگونی نداشته باشد. به دیگر سخن، ممکن است بنابه دلیلی یا برای دستیابی به هدفی، یک «خودی» رفتار «دیگری» را از خود بروز دهد و برعکس. در این راستا، تعاملات میان کنشگران ازجمله یوسف (ع) و برادرانش، یوسف (ع) با عزیز مصر و همسرش، یوسف (ع) با زندانیان و همچنین یعقوب (ع) و فرزندانش بررسی شده است.