خراسان در نگاه عثمانیان (با تاکید بر منابع ترکی عثمانی)

خراسان در منابع عثمانی، متناسب با دوره نگارش آن‌ها به اشکال متفاوتی بازتاب یافته است. هدف این پژوهش، نمایاندن چگونگی بازتاب داده‌های مربوط به خراسان در منابع ترکی عثمانی است که در آن اطلاعات جدیدی از منابع جغرافیایی عثمانی با تقسیم دوره زمانی متقدم و متاخر، استخراج و بررسی شده است. در این پژوهش، علاوه بر توجه به تفاوت‌های اطلاعات ضبط‌شده در منابع ترکی عثمانی و سیر تحولات آن‌ها، تلاش شده است در سه بخش وضع جغرافیایی خراسان (فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی) به توصیف و بررسی اطلاعات منابع تاریخی ترکی عثمانی پرداخته شود. یافته ها حاکی از آن است که در منابع متقدم عثمانی با نمایندگی جهان‌نمای کاتب‌چلبی، توصیف محدوده جغرافیایی خراسان با تفصیل و تکریم همراه بوده است، اما در ادوار متاخر عثمانی، از کم‌اهمیت بودن خراسان و محدوده جغرافیایی آن سخن رفته است. در بعد فرهنگی و اجتماعی، هر دو دسته از منابع، نگاهی گذرا به موضوعاتی نظیر ابنیه، مذهب و مشاهیر داشته‌اند، اما مباحث قومی و زبانی و ارایه آمار و جمعیت از امتیازات منابع متاخر به شمار می‌آید. از حیث پرداختن به اقتصاد خراسان نیز، بازارها به‌طور مشترک کم‌تر مورد اعتنای منابع دو گروه است، اما معادن با وجود تفاوت انواع، در هر دو گروه منابع بازتاب چشمگیری داشته است. توجه به محصولات باغی در منابع متقدم و توصیف منسوجات در منابع متاخر، از مواردی است که به‌رغم برجستگی در هر یک از شاخه‌ها، در منابع گروه دیگر موردتوجه قرار نگرفته است.