ارزیابی اثربخشی شیوه های استفاده از محرک های بصری در خلاقیت طراحی دانشجویان معماری

در فرایند طراحی، تصاویر به عنوان محرک بصری ابزار مهمی در رسیدن به ایده های خلاق طراحی هستند. این موضوع باعث شده تا در حوزه فناوری آموزش، مطالعات وسیعی در خصوص روش های استفاده از محرک های بصری به عنوان ابزاری آموزشی انجام شود. از آنجا که محرک می تواند بر اساس نوع تشابه با مساله طراحی و کیفیت(واضح، مبهم) تقسیم بندی شود؛ در برخی از پژوهش ها تاثیر انواع محرک بصری بر خلاقیت طراحی دانشجویان مورد بررسی قرار گرفته است. سطح دانشجویان موضوع دیگری بوده که در خلاقیت دانشجویان هنگام استفاده از انواع محرک، اثرگذار بوده است. همچنین برخی از مطالعات، ارتباط نوع تکلیف طراحی و محرک بصری را مورد کنکاش قرار داده اند.  با این حال ارزیابی جامعی از اثربخشی  این روش ها در حوزه آموزش طراحی معماری صورت نگرفته است.  بنابراین هدف پژوهش حاضر بررسی میزان اثربخشی روش های استفاده از محرک های بصری  در آموزش طراحی است.

در این پژوهش ابتدا چارچوبی برای استفاده از محرک بصری براساس پژوهش های قبلی تدوین می شود که شامل دو بخش است: در بخش اول ارتباط انواع محرک با وجوه مربوط به خلاقیت مشخص شد؛  بخش دوم شامل مواردی بود که بر شیوه استفاده از محرک توسط دانشجویان اثر می گذارد و شامل سطح دانشجویان ، نوع تکلیف و مساله طراحی می شد. سپس از  روش مرور همقطاران برای سنجش میزان اثربخشی روش های استفاده از محرک های بصری  در آموزش طراحی گرفت. بنابراین مدرسین با تجربه معماری از دو کشور ایران و ایالات متحده، متن تدوین شده را ارزیابی کردند. در این راستا، نظرات مدرسان از طریق مصاحبه ضبط و سپس نظرات آنها نگاشته شد، و به روش کیفی و از طریق کدگذاری مورد تحلیل قرار گرفت. بنابراین نظرات شرکت کنندگان براساس بخش های مختلف تفکیک شد و در مرحله بعد محتوای آن در ارتباط با تایید، تجربیات مشابه، نقد و یا پیشنهادات، کدگذاری شد.

نظرات معلمین باتجربه در خصوص دو بخش روش های استفاده از محرک؛ و همین طور شرایط تاثیرگذار دراستفاده از آنها مورد تحلیل قرار گرفت. شرکت کنندگان ضمن تایید موضوعات مربوط به انواع محرک و تکلیف طراحی، تجربیات متعددی در خصوص برداشت صحیح از انواع محرک ارایه نمودند. در بخش دوم، در ارتباط با تاثیر سطح دانشجو و نوع مساله طراحی، ضمن تایید نقش این دو عامل، برخی از معلمین نقدها و پیشنهاداتی به دسته بندی موضوع داشتند.

نتایج حاصل از مرور همقطاران علاوه بر تایید شیوه های استفاده از محرک های بصری، روش هایی ارایه می کند که می تواند اثربخشی  از محرک های بصری را در آموزش طراحی بالا ببرد. همچنین معلمین باتجربه نقدها و پیشنهاداتی نسبت به برخی موضوعات داشتند. به طور مثال محرکی که تشابه بیشتری با مساله طراحی دارد؛ تاثیر بیشتری نسبت به  تصاویری دارد که تشابه کمتری با مساله طراحی دارد و یا هنگام استفاده از ترسیمات مبهم مربوط به طراحان باتجربه، باید به این نکته توجه داشت که آنها چگونه از ترسیماتشان استفاده می کنند و طی چه فرایندی آن ترسیمات تبدیل به ایده نهایی می شود و این موضوع لازم است به دانشجویان آموزش داده شود. همچنین تقسیم مسایل به فرمی و عملکردی ابهاماتی دارد و باید از روش های دیگر برای تقسیم مسایل استفاده نمود. نتایج حاصل از تحلیل نظرات معلمین با تجربه می تواند علاوه بر توسعه موضوع، برای پژوهش های بعدی استفاده شود.