شروط اخلاقی انتقال مالکیت در عقد بیع

عقد بیع، رایج‌ترین و مهم‌ترین عقد تملیکی است که به موجب آن فروشنده مالی را در مقابل عوض به خریدار منتقل می‌کند. امروزه عقد بیع هم در حقوق داخلی کشورها و هم در جوامع مختلف و به عنوان ابزاری برای داد و ستد به کار گرفته می‌شود. گسترش وسایل ارتباطی و صنعت حمل و نقل باعث شده است تا اهمیت عقد بیع بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. به همین دلیل بررسی شروط اخلاقی عقد بیع به عنوان هدف اصلی پژوهش حاضر انتخاب شده است تا بتواند رویکرد عقد مزبور را در حوزه‌های مختلف انتقال، ریسک، ضمانت طرفین و... مورد بررسی قرار دهد.

با توجه به رویکرد پژوهش حاضر، روش توصیفی تحلیلی به عنوان روش پژوهش انتخاب شده است و به شیوه اسنادی و کتابخانه‌ای، نسبت به جمع‌آوری اطلاعات اقدام شده است.

رضایی‌بودن عقد بیع، اصل اخلاقی و پذیرفته‌شده میان طرفین است که هم در حقوق داخلی کشورها و هم در قوانین و مقررات بین‌المللی و تجاری مورد توجه قرار می‌گیرد؛ در عقد بیع، به محض تحقق بیع، خریدار مالک مبیع و فروشنده مالک ثمن می‌شود، اصل تعهد به عنوان اصلی اخلاقی دیگری در عقد بیع ناظر بر آن است که هر یک از آنان، عوض حیات حقوقی و نفوذ خود را از دیگری می‌گیرد. بنابراین چنانچه یکی از دو، تلف شود از تعهد معاف می‌گردد، لذا تلف مبیع در اثر حادثه قهری بر فروشنده تحمیل می‌شود. همچنین وجود و اعتبارداشتن ثمن، اصلی اساسی و شرطی اخلاقی برای تحقق عقد است.

معامله و تعهد در عقد بیع به دلیل همراهی اراده و عمل، وجود ثمن و انتقال ریسک و مالکیت به خریدار دارای جنبه‌های اخلاقی است که در صورت فقدان این شروط، معامله صوری محسوب می‌شود. با پیشنهاد «تسلیم» به عنوان نقطه عطف در نظام‌های حقوقی که در مورد بیع و مسایل مرتبط با آن از «شیوه مفهومی» استفاده می‌کنند، گامی جلوتر نهاد که بر این اساس مالکیت و ریسک هر دو با تسلیم انتقال خواهند یافت. استدلال فوق می‌تواند برای حمایت از نظریه انتقال ریسک هم‌زمان با تسلیم به کار رود و به بهبود معاملات در ابعاد داخلی و بین‌المللی منجر شود. هم از منظر حقوقی و هم از نظر اخلاقی می‌توان پذیرش انتقال ریسک، رضایی‌بودن و تعهد طرفین را اصولی تاثیرگذار در بهره‌گیری از عقد بیع تلقی نمود.