ارزیابی خطر بالقوه بوم شناختی آرسنیک و برخی فلزات سنگین گرد و غبار خیابانی مناطق صنعتی، تجاری و مسکونی شهر همدان در سال 1398 با استفاده از معیارهای سمیت شناسی محیطی

عناصر کمیاب از شایع ترین آلاینده های خاک ، رسوب و گرد و غبار در محیط های شهری هستند که از قابلیت ایجاد خطر برای سلامت انسان برخوردارند. از این رو، این پژوهش با هدف ارزیابی مخاطره بوم شناختی و معیارهای سمیت شناسی محیطی عناصر آرسنیک، روی، سرب، کادمیم، کروم، مس و نیکل گرد و غبار خیابانی شهر همدان در سال 1398 انجام یافت.

در این مطالعه توصیفی، پس از جمع آوری 378 نمونه گرد و غبار از 18 ایستگاه منتخب واقع در مناطق صنعتی، تجاری و مسکونی شهر همدان و سپس آماده سازی و هضم اسیدی نمونه ها در آزمایشگاه، محتوی عناصر به روش طیف سنجی نوری پلاسمای جفت شده القایی (Inductively Coupled Plasma-Optical Emission Spectrometry: ICP-OES) خوانده شد. همچنین، نسبت به محاسبه شاخص های خطرپذیری بالقوه بوم شناختی (Er) و خطرپذیری بالقوه بوم شناختی تجمعی (RI) و معیارهای سمیت شناسی محیطی عناصر در نمونه ها نیز اقدام شد. پردازش آماری نتایج نیز با استفاده از نرم افزار SPSS انجام یافت.

نتایج نشان داد که میانگین غلظت عناصر (میلی گرم در کیلوگرم) در نمونه های گرد و غبار شهر همدان برابر با 31/2 برای آرسنیک، 211 برای روی، 2/65 برای سرب، 225/0 برای کادمیم، 3/41 برای کروم، 8/48 برای مس و 2/79 برای نیکل بوده است. نتایج محاسبه شاخص Er نشان داد که خطر بوم شناختی همه عناصر "کم" و میانگین نزولی مقادیر شاخص برای عناصر بصورت کادمیم > آرسنیک > سرب > نیکل > مس > روی > کروم بوده است. از طرفی، با توجه به این که میانگین مقدار شاخص RI برابر با 0/77 بود، لذا، شاخص خطرپذیری بالقوه بوم شناختی تجمعی عناصر در نمونه های گرد و غبار مورد مطالعه در دسته "مخاطره بوم شناختی کم" قرار داشت. بعلاوه، نتایج محاسبه معیارهای سمیت شناسی محیطی بر عدم قابلیت آلودگی محیطی عناصر گرد و غبار شهر همدان دلالت داشت.

هرچند میانگین مقادیر شاخص RI عناصر گرد و غبار شهر همدان در محدوده کم خطر قرار داشت، ولی از آن جا که عنصر کادمیم با %2/38 و بدنبال آن عناصر آرسنیک و سرب بیش ترین سهم را در ایجاد مخاطره بوم شناختی داشته اند، از این رو، توجه به شناسایی و کنترل منابع انتشار این عناصر در محیط شهری باید بیش از پیش مدتوجه قرار گیرد. از طرفی، نسبت به پایش دوره ای خاک، رسوب و گرد و غبار آلوده با قابلیت بروز خطر برای سلامت شهروندان توصیه می شود.