در باره سه رساله هندسی فارسی از مجموعه خطی شماره 772 کتابخانه ملی پاریس

مجموعه نسخه خطی شماره 772 کتابخانه ملی پاریس حاوی رساله های متعدد علمی است که هر کدام از ارزش خاصی برخوردارند. از میان رساله های این مجموعه، ترجمه فارسی رساله مایحتاج الیها الصناع من العمال الهندسیه یا کتاب النجاره  از بوزجانی و رساله فی تداخل الشکال المتشابهه والمتوافقه از مولفی ناشناخته، مورد توجه پژوهشگران تاریخ علم دوره اسلامی بوده اند. به نظر می رسد تمامی رساله های این مجموعه به کتابت ابواسحاق بن عبدالله کوبنانی یزدی و برخی نیز ترجمه یا تالیف او باشد. با توجه به آثار کوبنانی تاریخ فعالیت علمی او بین سال های 845 تا 886 هجری قمری تخمین زده می شود، با این حال آراء متعددی در باره زمان نوشته شدن این مجموعه وجود دارد که در مقاله به آن ها اشاره شده است. اهمیت رساله های ریاضی این مجموعه از این نظر است که گزارشی از رسالات ریاضی فارسی تالیف شده یا ترجمه شده از عربی تا آن دوران به دست می دهد. در مقاله پیش رو محتوای سه رساله هندسی فارسی از این مجموعه بررسی می شود که از لحاظ مطالعه تاریخ رساله های هندسی فارسی اهمیت دارد. سه رساله متوالی با موضوع هندسه در این مجموعه وجود دارد که نحوه نگارش آنها به گونه ای است که مستقل به نظر می رسند. این سه رساله پیاپی فاقد عنوان اند و در این مقاله با این عناوین معرفی می شوند: مختصر در علم مساحت (برگ های 65پ-69پ)؛ کتاب مساحت (برگ های 70پ-89پ)؛ رساله در اصلاح اهل مساحت (برگ های 90پ-100ر). متن مصحح رساله اول با عنوان «مختصر در مساحت» ارایه شده است و دشواری های ریاضی او بیان شده است. تلاش نویسندگان برای پیدا کردن اصل یا نسخه ای مشابه «مختصر در مساحت» به نتیجه ای نرسید، اما در باره دو رساله دیگر مشخص شد که آن ها با لب الحساب از علی بن یوسف، منازل السبع از بوزجانی، البدیع فی الحساب از کرجی و غنیه الحساب فی علم الحساب از احمد بن ثبات همامی واسطی پیوندهایی دارند؛ لذا با بررسی  شباهت ها و تفاوت های این رسالات سعی شده تا نظریه ای درباره ارتباط میان آن ها و چگونگی راه یافتن آن ها به نسخه پاریس ارایه شود.