مقایسه اثربخشی درمان‎های شناختی-رفتاری و فراشناختی بر افسردگی، اندیشه ‎پردازی خودکشی، و پرخاشگری خودآزارگرانه افراد با علائم پیش ‎بالینی اختلال بدریختی بدن

شایع‎ترین تشخیص دارای همبودی با اختلال بدریختی بدن، افسردگی است. نگرانی اصلی در مورد افراد با اختلال بدریختی بدن که دارای علایم افسردگی بوده و عملکردشان در کنش های مختلف، مختل است، پرخاشگری خودآزارگرانه و خودکشی است. هدف از انجام این پژوهش مقایسه اثربخشی درمان‎های شناختی-رفتاری و فراشناختی بر افسردگی، اندیشه‎پردازی خودکشی، و پرخاشگری خودآزارگرانه افراد با نشانه ‎های پیش ‎بالینی اختلال بدریختی بدن بود.

پژوهش حاضر یک مطالعه نیمه آزمایشی با طرح پیش ‎آزمون- پس ‎آزمون با گروه گواه است. نمونه مورد مطالعه شامل 51 دانش آموز دختر با نشانه های پیش بالینی اختلال بدریختی بدن از یک دبیرستان دولتی شهر تهران در سال 98-1397 بودند که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. این شرکت ‎کنندگان پس از ورود به مرحله ارزیابی و دریافت رضایت آگاهانه در یکی از سه گروه مداخله ای درمان شناختی رفتاری، فراشناختی، و فهرست انتظار جایدهی شدند. افراد نمونه پرسشنامه ترس از تصویر بدن (لیتلتون، 2005)، پرسشنامه افسردگی بک-2 (بک و همکاران، 1996)، پرسشنامه اندیشه ‎پردازی خودکشی (بک، 1979) و زیرمقیاس پرخاشگری خودآزارگرانه پرسشنامه سبک های پرخاشگری (علوی زاده و همکاران، 1396) را در ابتدا و به عنوان مرحله پیش‎آزمون تکمیل کردند و پس از ده جلسه درمانی 90 دقیقه ای گروهی برای گروه های آزمایشی، در مراحل پس‎آزمون و پیگیری 3 ماهه، هر سه گروه مورد سنجش مجدد قرار گرفتند. داده ها به شیوه تحلیل واریانس اندازه‎گیری مکرر در محیط نرم افزار SPSS-26 تحلیل شد.

نتایج این مطالعه نشان داد که هرچند روش های شناختی- رفتاری و فراشناختی بر بهبود علایم افسردگی (0/01>p)، اندیشه ‎پردازی خودکشی (0/05>p) و پرخاشگری خودآزارگرانه اثربخش بوده اند (0/05>p)، اما درمان شناختی- رفتاری اثربخشی بیشتری در کاهش افسردگی داشته است (0/05>p) و تفاوت معناداری بین این دو روش در بهبود اندیشه‎ پردازی خودکشی و پرخاشگری خودآزارگرانه وجود نداشته است (05/0<p).

بر اساس این یافته ها می توان بیان کرد که هر دو روش های شناختی- رفتاری و فراشناختی بر بهبود نشانه های مرتبط با خلق افراد با علایم بیش بالینی اختلال بدریختی بدن، اثربخش هستند. همچنین وجود جلسه فعال سازی رفتاری می تواند علت برتری درمان شناختی- رفتاری باشد.