تحلیل فضاهای شهری بر اساس اصل تعادل در اندیشه اسلامی با در نظر گرفتن نقش کاربری زمین در تامین نیازهای انسانی، مورد مطالعاتی: شهر مشهد

یکی از اصول بنیادین در شهر اسلامی، اصل تعادل است. در اندیشه اسلامی در ارتباط با نیازهای انسان در محیط شهری، اصل تعادل به پاسخگویی متناسب و متوازن نیازهای انسانی در ساحت های مختلف حیات وی توجه نشان می دهد. بررسی مطالعات موجود نشان می دهد، کم تر به مفهوم تعادل در مقیاس فضاهای شهری و تحقق آن از طریق پرداختن به کاربری زمین و در نظر گرفتن ساحت های مختلف حیات انسانی پرداخته شده است. تحقیق به دنبال آن است تا به این سوال بپردازد که چگونه کاربری زمین در فضاهای شهری می تواند به کیفیت تعادل در تامین نیازهای ساحت های مختلف حیات انسانی پاسخ گویی نماید. پس از مرور مبانی نظری مرتبط با تحقیق، در سه ساحت مادی (نیازهای فیزیولوژیک)، نفسانی (نیازهای روانی) و روحانی (نیازهای معنوی) حیات انسان، در مجموع شش معیار و 13 زیرمعیار جهت سنجش مفهوم تعادل انتخاب شد. برای بررسی نمونه مطالعاتی، چهار فضای شهری متفاوت از دوره های مختلف توسعه کالبدی در شهر مشهد انتخاب شد. روش تحقیق پیمایشی به همراه تحلیلهای آماری است. به این منظور تعداد 240 پرسشنامه در فضاهای شهری منتخب توزیع شد. نتایج به دست آمده به کمک روش های آماری مورد تحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش بیانگر آن است که بر اساس نظرات پاسخدهندگان، در همه نمونه های مطالعاتی، نحوه پاسخگویی کاربری ها در فضای شهری به تامین نیازهای ساحت های سه گانه، شاخص میانگین کلی متغیرها، پایین تر از سطح متوسط است. در این میان، تامین نیازهای ساحت مادی در حد متوسط ولی تامین نیازهای ساحت های روانی و معنوی پایین تر از سطح متوسط است. همچنین زنان نسبت به مردان به صورت معناداری نحوه تامین نیازها در فضاهای شهری را مطلوب تر در نظر گرفته اند. در نهایت تحقیق، توصیه هایی در جهت توزیع مناسب کاربری ها در سطح فضاهای شهری در جهت تامین نیازهای حیات انسانی را مطرح می نماید.