سنجان، سکونتگاه اولیه مهاجران زرتشتی در هند

پس از سرنگونی دودمان ساسانیان و گسترش اسلام در ایران، بسیاری از پیروان زرتشت همچنان بر عقاید خویش پایبند ماندند. یک گروه از آنها زرتشتیانی بودند که به دلیل تشدید محدودیت‌ها به کشورهای دیگر از جمله هندوستان مهاجرت کردند. براساس منابع موجود ایشان بعد از تحمل رنج بسیار، ابتدا به جزیره هرمز رفته و بعد از فشار سیاسی اعراب و تصرف هرمز، به جزیره دیو و در نهایت بعد از چند سال به کشور هند مهاجرت کردند. درباره چگونگی استقرار ایشان در هند و سرنوشت آنها بعد از این مهاجرت منابع اندکی موجود است. طبق منابع باقی‌مانده، سنجان به عنوان اولین استقرار ایشان در هند نقش مهمی در تاریخ ایشان داشته است. از آنجا که تاکنون پژوهشی دراین باره صورت نگرفته است، این پژوهش سعی دارد با مطالعه منابع موجود اعم از متون تاریخی و دینی زرتشتیان و پژوهش‌های معاصر درباره آنها، به بررسی چگونگی شکل‌گیری شهر سنجان، جایگاه مذهبی آن نزد زرتشتیان و تاثیر این شهر در سرنوشت سیاسی و مذهبی ایشان در هند بپردازد. بررسی منابع تاریخی و داده‌های باستان‌شناسی تاریخ مهاجرت زرتشتیان را در اوایل سده دوم هجری و حضور زرتشتیان در هند را در همین تاریخ تایید می‌کند و نشان می‌دهد که شهر سنجان احتمالا اولین استقرارگاه زرتشتیان در هند در طی مهاجرت اولیه ایشان بوده است. همچنین این منابع نشان می‌دهد که سنجان جایگاه مذهبی بسیار مهمی داشته و تا زمان حمله مسلمانان به هند و حتی بعد از آن به عنوان مرکز دینی زرتشتیان به حیات خود ادامه داده است.