مقایسه تاثیر الگوهای طراحی آموزشی مریل و گانیه بر بار شناختی، یادگیری و بهره وری آموزشی

پیشینه و اهداف :

با اهمیت یافتن روز افزون چند رسانه ای های آموزشی و بهره گیری از ویژگیهای تعاملی و منحصربفرد آنها در فرایند یاددهی یادگیری، شاهد طراحی و تولید بیش از پیش این فناوری و استفاده از آن در آموزش دروس و سطوح مختلف سیستم آموزشی می باشیم. نظریه بار شناختی به عنوان یکی از نظریه های مرتبط با پردازش اطلاعات، از تاثیر گذارترین نظریه ها در طراحی آموزشی و راهنمایی موثر برای طراحی چندرسانه ای ها و سایر مواد آموزشی است. فرض اساسی این نظریه بر آن است که یادگیرندگان به هنگام مواجهه با اطلاعات جدید، از ظرفیت حافظه فعال بسیار محدودی برای پردازش برخوردارند. هدف این نظریه، پیش بینی نتایج یادگیری با در نظر گرفتن قابلیت ها و محدودیت های ساختار شناختی انسان است. نظریه بار شناختی بر مبنای این ایده استوار است که طراحی مواد آموزشی باید بر اساس دانش ما درباره نحوه عملکرد ذهن انسان باشد. بر اساس این فرض، فرایندهای مختلف کسب دانش و درک و فهم، بر اساس باری که بر سیستم شناختی انسان (که سیستمی فعال و دارای ظرفیت محدود پردازش اطلاعات است) وارد می کنند توضیح داده می شوند. از آنجا که این نظریه بین ویژگیهای طراحی مواد آموزشی و اصول پردازش شناختی انسان پیوند برقرار می کند، می توان از آن در طیف گسترده ای از محیط های یادگیری استفاده نمود.هدف پژوهش حاضر مقایسه تاثیر الگوهای طراحی آموزشی مریل و گانیه بر بار شناختی، یادگیری و بهره وری آموزشی دانش آموزان در درس علوم تجربی بود.

این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل بود. جامعه آماری را کلیه دانش آموزان پسر پایه ششم ابتدایی شهر قزوین تشکیل می دادند. نمونه آماری شامل سه کلاس 30 نفره با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و این کلاس ها به صورت تصادفی به عنوان گروه های آزمایش و کنترل در نظر گرفته شدند. مواد و ابزار پژوهش شامل چند رسانه ای های آموزشی، آزمون های یادگیری و نیز مقیاس سنجش بار شناختی بود. گروه آزمایش اول با چندرسانه ای مبتنی بر الگوی مریل، گروه آزمایش دوم با چندرسانه ای مبتنی بر الگوی گانیه و گروه کنترل با چندرسانه ای بدون الگو آموزش دیدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون تحلیل کوواریانس (آنکوا) استفاده شد.

نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که چندرسانه ای مبتنی بر الگوی طراحی آموزشی مریل در مقایسه با چندرسانه ای های مبتنی بر الگوی طراحی آموزشی گانیه و چندرسانه ای بدون الگو منجر به بار شناختی کمتر، یادگیری و همچنین بهره وری آموزشی بیشتری شده است. همچنین، چندرسانه ای مبتنی بر الگوی طراحی آموزشی گانیه در مقایسه با چندرسانه ای بدون الگو منجر به بار شناختی کمتر و یادگیری و بهره وری آموزشی بیشتری شد.

همواره یکی از دغدغه های طراحان آموزشی در فرایند طراحی محتوای چند رسانه ای های آموزشی و سایر مواد یادگیری، معطوف به انتخاب مناسب الگوهای طراحی آموزشی بوده است. از آنجا که الگوهای مختلفی برای طراحی آموزشی مواد یادگیری وجود دارد، جهت انتخاب الگویی مناسب، باید به مبانی نظری و نتایج پزوهش های انجام شده در حوزه های نظری مختلف از جمله نظریه بار شناختی تکیه کرد. با توجه به یافته های این پژوهش پیشنهاد می شود که به منظور کاهش بار شناختی و افزایش میزان یادگیری دانش آموزان، در طراحی محتوای چند رسانه ای های آموزشی، از الگوی طراحی آموزشی مریلاستفاده گردد.