بررسی وضعیت موجود آموزش عالی کشاورزی استان خوزستان از منظر رویکرد فراشناختی

پیشینه و اهداف:

 فراشناخت به عنوان دانش فرد درباره ی چگونگی یادگیری خویش در مراکز آموزش عالی کشاورزی بایستی مورد توجه باشد زیرا آشنایی با مباحث فراشناخت و نقش آن در فرآیند یاددهی یادگیری در مراکز آموزش عالی کشاورزی تلاشی است جهت برداشتن گامی موثر توسط آموزشگران تا در سایه ی آن بتوانند در اثربخشی نظام آموزش عالی کشاورزی کشور نقش موثری را ایفا نمایند. آموزش مبتنی بر مبانی فراشناخت سبب ایجاد یادگیری مادام العمر در فراگیران می شود به طوری که، آن چنان که پرورش چنین ویژگی در دانشجویان کشاورزی سبب ایجاد کنجکاوی، مسئولیت پذیری و شکوفایی خلاقیت در آن ها می گردد. فراگیران و دانشجویان کشاورزی می توانند با استفاده از روش های صحیح یادگیری و مطالعه (فراشناخت) مطالب مرتبط با رشته ی خود را بهتر و راحت تر یاد بگیرند.

پژوهش کاربردی حاضر از نوع توصیفی-پیمایش بود. جامعه ی آماری تحقیق اعضای هیات علمی کشاورزی دانشگاه شهید چمران (82N=) و اعضای هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان (=) بودند که به روش تمام شماری اطلاعات از آن ها گردآوری شد. ابزار پژوهش، پرسش نامه ای محقق ساخته بود که به منظور طراحی آن در مرحله نخست با مشورت تیم پژوهش و مبانی نظری، مهمترین مولفه های آموزش عالی کشاورزی شناسایی گردید. پس از مشخص شدن مولفه ها، برای هر مولفه و بر اساس مبانی نظری ملاک هایی مشخص شد. شناسایی نشانگرها طی سه مرحله دلفی از طریق مصاحبه با 15 نفر از خبرگان فراشناخت انجام گرفت. روش انتخاب افراد صاحب نظر به صورت گلوله برفی بود. در مرحله ی اول بر اساس مرور مبانی نظری و دیدگاه صاحب نظران(در قالب سوالات باز پاسخ و مصاحبه) برای مولفه های اصلی مرتبط با فراشناخت نشانگرهایی مشخص گردید. در مرحله ی دوم دلفی، پرسش نامه ی جدیدی بر اساس طیف پنج قسمتی لیکرت تنظیم شد پس از گردآوری پرسش نامه های مرحله دوم و تجزیه و تحلیل پاسخ ها گویه هایی که میانگین آنها 33/3 و بالاتر بود مورد تایید قرار گرفت. گویه های تایید شده به منظور طراحی پرسشنامه مرحله ی سوم و اعلام موافقت یا عدم موافقت خبرگان مورد استفاده قرار گرفت که پس از تجزیه و تحلیل، نشانگرهایی که با آنها 66 درصد و بالاتر اعلام موافقت شده بود مورد تایید نهایی قرار گرفت.

یافته ها :

نتایج نشان داد که نظام آموزش عالی کشاورزی استان خوزستان از لحاظ تمامی مولفه های فراشناخت به جز برنامه ریزی آموزشی و محیط آموزشی در سطح نامناسبی قرار دارند. بررسی وضعیت موجود آموزش عالی کشاورزی بر اساس نشانگر های شناسایی شده نشان داد که در مولفه های سرفصل درسی، مدیریت آموزش و دوره های آموزش ضمن خدمت، برنامه ریزی، ارزشیابی، محیط آموزشی و تدریس بر اساس مقدار آزمون تی تک نمونه ای تفاوت معنی داری بین دو مقدار واقعی و مقدار مفروض وجود دارد. سرفصل درسی دارای دو ملاک مشارکتی و توجیهی است که مقدار آزمون تی (t) نشان داد که تفاوت معنی داری بین دو مقدار واقعی و مقدار مفروض وجود دارد. مولفه مدیریت آموزش و دوره های آموزش ضمن خدمت دارای دو ملاک توانمندسازی و توجیهی است که مقدار آزمون تی (t) تفاوت معنی داری بین دو مقدار واقعی و مقدار مفروض نشان می دهد. مولفه ارزشیابی دارای دو ملاک مشارکتی و عملکردی می باشد که مقدار آزمون تی(t) نشان داد که تفاوت معنی داری بین دو مقدار واقعی و مقدار مفروض وجود دارد. مولفه محیط آموزش نیز دارای دو ملاک انگیزش و تسهیل- تعامل می باشد که مقدار آزمون تی (t) در هر دو ملاک تفاوت معنی داری بین دو مقدار واقعی و مقدار مفروض نشان می دهد. مولفه تدریس دارای سه ملاک پیش از تدریس، ضمن تدریس و پس از تدریس است که مقدار آزمون تی (t) تفاوت معنی داری بین دو مقدار واقعی و مقدار مفروض نشان می دهد نتایج آزمون اف نشان می دهد که بین مرتبه ی علمی پاسخگویان اختلاف معناداری در سطح 005/0 و بین رشته تحصیلی اعضای هیات علمی از لحاظ انجام وظایف مرتبط با فراشناخت، اختلاف معناداری در سطح 001/0 وجود دارد.

در مولفه های سرفصل درسی، مدیریت آموزش و دوره های آموزش ضمن خدمت، ارزشیابی آموزشی، وظایف آموزشگر یا تدریس، برنامه ریزی آموزشی و محیط یادگیری وضعیت موجود در سطح نامناسبی است. این بدان معنا است که شاخص های مختلف فراشناخت در این مولفه ها به درستی رعایت نمی شوند. با توجه به اهمیت این مولفه ها در آموزش عالی کشاورزی، به منظور حصول نظام به اهداف کلان و چشم انداز خود، بایستی بازبینی و اصلاح در آن بر اساس شاخص هایی که دارای اهمیت و اولویت هستند مورد توجه قرار گیرد. لازم است سیاست گذاران و برنامه ریزان آموزش عالی کشاورزی نشانگرهای مرتبط با مولفه های اصلی نظام را که در این پژوهش شناسایی شده است را در برنامه ریزی و طراحی برنامه های آموزشی مورد توجه قرار دهند. به سیاست گذاران و برنامه ریزان پیشنهاد می گردد که در جهت تغییر نظام آموزشی به صورتی که فضای حاکم بر کلاس ها مشارکتی و همراه با همکاری باشد اقدام و محتوای کتاب ها به نحوی تنظیم گردد که تفکر انتقادی به عنوان یک راهبرد یادگیری عمیق، تسهیل گردد.