ارزیابی تنوع ژنتیکی عملکرد علوفه و بذر در جمعیت های شبدر قرمز (Trifolium pratense L) با استفاده از روش های آماری تجزیه چند متغیره

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی عملکرد علوفه و بذر در شبدر قرمز، 9 جمعیت داخلی و خارجی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار در مرکز تحقیقات البرز واقع در کرج مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات اندازه برگ، طول میانگره، طول دمبرگ، ارتفاع کانوپی، دیرزیستی، تعداد گل آذین در ساقه، تعداد گل آذین در بوته، تعداد ساقه در بوته، تعداد گلچه در گل آذین، تعداد بذر در گل آذین، فرم رویش، وزن هزار دانه، عملکرد بذر و عملکرد علوفه به مدت 2 سال مورد مطالعه قرار گرفتند. داده های مربوط به میانگین هر سال مورد تجزیه واریانس ساده و داده های 2 سال با استفاده از طرح کرتهای خرد شده در زمان تجزیه شدند. برای تعیین فاصله ژنتیکی و گروه بندی جمعیتها از تجزیه به مولفه های اصلی و تجزیه کلاستر استفاده شد.
نتایج تجزیه آماری نشان داد که تفاوت میان جمعیتها به جز طول میانگره و تعداد گل آذین در بوته برای سایر صفات معنی دار بود. جمعیت خارجی 324 با متوسط عملکرد علوفه خشک سالیانه 10 تن در هکتار و متوسط عملکرد بذر 432 کیلوگرم در هکتار تفاوت معنی داری با سایر جمعیتها داشت. با استفاده از تجزیه به مولفه های اصلی مهمترین متغیرهای موثر در عملکرد علوفه و بذر شناسایی شدند. مولفه اول 81% از کل واریانس متغیرها را توجیه کردند. صفات تعداد ساقه در بوته، طول دمبرگ، عملکرد علوفه، تعداد گل آذین در بوته، دیرزیستی، طول میانگره و ارتفاع کانوپی مهمترین نقش را در تبیین مولفه اول داشتند و 55% از واریانس متغیرها را توجیه کردند، در حالی که، در مولفه دوم صفات تعداد بذر در گل آذین، تعداد گل آذین در ساقه، وزن هزار دانه و عملکرد بذر مهمتر بودند. در مولفه سوم نیز صفاتی از قبیل فرم رویش، تعداد گلچه در گل آذین و تعداد گل آذین در ساقه دارای بیشترین اهمیت بودند. با توجه به این نتایج می توان مولفه اول را مولفه عملکرد علوفه، مولفه دوم را مولفه عملکرد بذر و مولفه سوم را مولفه ساختار مورفولوژیکی گیاه نامید.
نتایج حاصل از تجزیه کلاستر، جمعیتهای مورد بررسی را در 3 کلاستر مختلف قرار داد. جمعیتهای موجود در کلاستر 1 (4، 1753 و 618) از لحاظ عملکرد بذر و صفات موثر بر آن دارای بیشترین مقدار بودند جمعیتهای کلاستر2 شامل (324 و 1568) دارای منشا خارجی بوده و بیشترین عملکرد علوفه را نمایش دادند. در نهایت جمعیتهای موجود در کلاستر 3 از لحاظ صفات عملکرد بذر و علوفه نسبت به دو گروه دیگر ضعیف تر بودند.