اثر آلاینده های هوا بر صفات مورفولوژیکی برگ درختان چنار (Platanus orientalis)

مطالعه سازگاری های برگ درختان در مواجهه با آلاینده های هوا شاخص خوبی برای عملکرد گیاه در محیط های آلوده است. در مطالعه حاضر اثر آلاینده های فلزی بر تغییر صفات مرفولوژیکی برگ چنار (Platanus orientalis) در دو ناحیه چیتگر و میدان آزادی در تهران بررسی شد.

دو ناحیه برای نمونه برداری انتخاب شد. ناحیه یک از محیط کم ترافیک (از فضای داخلی پارک چیتگر) و محیط پرترافیک (میدان آزادی) بود. در هر ناحیه پنج پایه درختی سالم و فاقد بیماری از گونه چنار (Platanus orientalis) در کم ترین فاصله از خیابان به صورت تصادفی انتخاب شد. برگ های کاملا سالم از خارجی‏ترین قسمت تاج پوشش هر درخت از سمت خیابان، در نیمه دوم شهریورماه جمع آوری شد. برای اطمینان از باز بودن روزنه ها، برگ ها در ساعت 10 الی 11صبح جمع آوری شد. برگ ها در نایلون های لفافه دار در مخزن یخ با حداقل تماس دست قرار داده شد و در کوتاه ترین زمان به آزمایشگاه منتقل شد. صفات مرفولوژیکی برگ  و روزنه چنار اندازه گیری شد. غظت فلزات نیز اندازه گیری شد. 

آلایندگی سرب، جیوه، آهن، مس، کروم، کبالت، کادمیوم و نیکل نسبت به دیگر فلزات بیشتر و سمیت این فلزات در آزادی بیشتر از چیتگر بود. در حضور آلاینده های فلزی طول، عرض، مساحت، وزن تر و خشک و محتوی آب نسبی برگ کاهش و دندانه در واحد سطح، توزیع رگبرگ در سطح پهنک و مساحت ویژه برگ افزایش داشت. با افزایش مس، مساحت برگ کاهش یافته و علایم کلروز بروز می کند، تجمع فلزات کادمیوم و سرب و نیکل باعث کاهش اندازه بافت مزوفیل و اندازه سلول های اپیدرمی شد. وزن تر و خشک برگ چنار در آزادی نسبت به چیتگر کاهش یافت. کاهش وزن خشک از عوارض سمیت کادمیوم است. طول و عرض روزنه، سایز روزنه کاهش و تراکم روزنه افزایش یافت. مقاومت روزنه ای، تراکم روزنه، سایز روزنه در سطح فوقانی برگ افزایش داشت.

چنار با کاهش سطح تماس با آلاینده و تغیر در سایز و تراکم روزنه تبادلات گازی با محیط را تنظیم می نماید. بروز این سازگاری های مرفولوژیکی سبب افزایش پایداری چنار نسبت به  تنش آلاینده های هوا می شود.