نقش موقعیت جغرافیایی شهر تلمسان در تاب آوری و پایایی دولت زیانی

هر حادثه یا روند تاریخی در کنار زمان، محدود به مکان و جغرافیا هم هست. در واقع جغرافیای تاریخی بررسی نقش عوامل و پدیده‌های جغرافیایی به‌ویژه جغرافیای طبیعی در شکل گیری رویدادهای تاریخی است. به‌عنوان نمونه مطالعه دقیق موقعیت برخی از شهرها نشان می‌دهد که انتخاب محل آن‌ها به‌هیچ وجه اتفاقی نبوده و ظاهرا طی فرآیندی کاملا دقیق صورت گرفته است. تلمسان، شهری در شمال آفریقا که در قرون میانه به پایتخت مغرب اوسط مشهور شده بود نمونه‌ای از یک شهر استراتژیک با قدرت مقاومت کم نظیر است. این شهر که بیش از سه قرن پایتخت دولت زیانی یا بنوعبدالواد بود، (دولتی که از همه سو با دول متخاصم محاصره شده بود)، رکورد بیش‌ترین و طولانی‌ترین محاصره‌های نظامی‌ و اقتصادی در شمال آفریقا را به خود اختصاص داده است اما در اکثریت قریب به اتفاق این حملات و محاصره‌ها، تاب آوری بالایی از خود نشان داده و همین تاب آوری به پایایی و تداوم دولت زیانی به مدت سه قرن انجامیده است. به‌نظر می‌رسد موقعیت منحصر به فرد جغرافیایی و موانع طبیعی دفاعی، در کنار قرار گرفتن بر سر چهار راه‎های مهم تجاری که موجب افزایش ثروت عمومی ‌و سطح رفاه اجتماعی بوده است، به‌علاوه منابع سرشار آبی و دشت‌های حاصل‌خیز و زمین‌های کشاورزی که تامین آذوقه مورد نیاز مردم را تا حدود زیادی تضمین می‌کرد، عامل اصلی این تاب آوری شهری و در نتیجه پایایی و تداوم دولت زیانی به رغم دشمنان فراوان گردیده که در این مقاله ابعاد آن بررسی می‌شود.