تحلیل کارکرد های عنصر تیغ در شبکه های تداعی غزل صائب

تداعی، فرایند هم خوانی مواد و عناصر در کارگاه تخیل و تخیل، هسته و کانون هنر شعر است و این رابطه بیانگر نقش بی بدیل تداعی در شعر ادوار گوناگون است لکن این فرایند در غزل شاعران سبک هندی و به ویژه صایب، به دلیل تمرکز بر خلق مضامین با کشف روابط بین عناصر و ایجاد پیوند های نوین هنری میان آن ها برای خلق شبکه های تصویری و معنایی، از نمود و اهمیت خاصی برخوردار است این امر در شعر صایب از رهگذر دست اندازی خیال در عناصر و نقش آن ها در عرصه شعر و از دو طریق ابداع شبکه های نوین و گسترش و نوسازی شبکه های موجود در ادب فارسی صورت یافته است. در پژوهش حاضر در صدد پاسخ به این سوال هستیم که تیغ به عنوان یکی از عناصر دیوانی ریشه دار شعر فارسی، به چه شیوه هایی، با هم نشینی با چه عناصری و برای بیان چه مفاهیمی در شبکه های تداعی غزل صایب نقش آفرینی نموده است؟ و به شیوه توصیفی-تحلیلی و تحلیل محتوا در فرایند پژوهش، تبیین نموده ایم که تیغ به هر دو شیوه مذکور دستخوش خیال صایب واقع شده یعنی؛ وی هم با برجسته سازی دو ملایم تیغ یعنی «آب تیغ» و «جوهر تیغ» خوشه های خیالی بکری آفریده و از آن ها به عنوان عنصر کانونی شبکه های تداعی بهره برده است و هم با ایجاد شبکه های تداعی نوینی از عناصر به محوریت تیغ و استخدام آن در قالب جفت های گردان، اقدام به گسترش قلمرو خیالی و بسامد استعمال آن نموده است.