عوامل تصویرپذیر در خانه های دوره قاجار در شهر تبریز

انسان با آمیختن داده های محسوس و نامحسوس فضا، برای تعامل و زندگی در فضا، تصاویری شبیه به نقشه را در ذهن خود ثبت می کند. این تصاویر نشان می دهد که مردم چگونه محیط پیرامون خود را در ذهن خویش ساختار می دهند. لذا وجود مولفه هایی در فضا با قابلیت تصویرپذیری بالا می تواند کیفیت ادراکی ناظر را در فضا ارتقا بخشد. هدف اصلی پژوهش حاضر نیز تبیین عوامل تصویرپذیر در فضای زندگی خانه های دوره قاجار در شهر تبریز بود.

پژوهش پیمایش کمی حاضر بر عملکرد خانه های سنتی دوره قاجار در شهر تبریز با مشارکت 187 نفر از زنان و مردانی که در این خانه ها تجربه زیسته داشتند در سال 1398 انجام شد. افراد با روش نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شدند. روش گردآوری اطلاعات به کمک نقشه های شناختی بود که به کمک ساکنین خانه ها، در دو ماه متوالی و در فصل تابستان انجام شد. متغیرهای گزینشی ساکنین شناسایی شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات به صورت تحلیل عامل اکتشافی و با استفاده از نرم افزار SPSS 16 بود.

هشت عامل تصویرپذیر در خانه های دوره قاجار در شهر تبریز شناسایی شدند؛ عامل اول، شامل حوض، باغچه، درخت، گل و حیوان؛ عامل دوم، شامل سرویس، آشپزخانه و انبار؛ عامل سوم، شامل پله، ایوان و در ورودی حیاط به اتاق ها؛ عامل چهارم، شامل در ورودی اصلی خانه، فضای باز، فضای بسته، شکل، هندسه و اجزای دیوار رو به حیاط؛ عامل پنجم، شامل محله، کوچه، مصالح؛ عامل ششم شامل اتاق ها، طنبی و پنجره؛ عامل هفتم، شامل سردابه و زیرزمین و عامل هشتم، شامل دالان و هشتی.

نتایج حاکی از آن است که مولفه های تجربی حاصله از برداشت های ذهنی ساکنین بر هر دو فضای عینی و ذهنی در خانه ها دلالت دارد که نشان می دهد این مولفه ها از قابلیت تصویرپذیری بالایی در ادراک انسان ها در فضا برخوردارند.