درام تاریخی صادق هدایت از دیدگاه نظریه ی تاریخ گرایانه ی جدید

در این مقاله تلاش شده است چند اثر ادبی و تاریخی صادق هدایت از دیدگاه تاریخ گرایانه ی جدید مورد مطالعه قرار گیرد. در دورهای که صادق هدایت به نگارش این آثار تاریخی دست زده نوعی باستان گرایی توسط رضاخان در حال ترویج در جامعه بوده است. بنابراین دیدگاه رمانتیک، تلاش میشود افتخارها و بزرگیهایی که در زمان گذشته، در سرزمینی وجود داشته و اکنون وجود ندارد، به یاد آورده شود و اینگونه تبلیغ شود که بازگشت به چنان گذشتهای امکانپذیر است. رمانتیسم باستانگرای رضاخانی از نوع شوونیستی است که تالش میکند با عمال قواعد خودکامه برنامه هایی بلندپروازانه برای بازگشت به چنان شکوه و افتخاری تدارک ا ببیند. متناسب با چنین فضایی که در جامعه به وجود میآید، ابتدا روشنفکران و نویسندگان این دوره نیز به رمانتیسم باستانگرا روی میآورند و بعضی از آنها همچون ذبیح بهروز، متعصبانه در همین مسیر میمانند. برخی دیگر همچون میرزادهی عشقی، هرچند معتقد به نوعی رمانتیسم باستانگرا هستند، اما به هیچ وجه حکومت دیکتاتوری رضاخان را جاده صافکن بازگشت به شکوه و افتخار باستانی نمییابند. در این میانه، صادق هدایت نویسندهای است که در آثار اولیه اش همچون نمایشنامه های پروین دختر ساسان و مازیار توجهی به گذشته ی پرافتخار ایران توجه نشان میدهد. اما رویکرد رمانتیک هدایت متفاوت با رمانتیسم تبلیغ شده توسط رضاخان است. رمانتیسم هدایت سوگوار ایرانی است که ذات پاک آن توسط هجوم عرب به پستی و دنایت آلوده شده است. در این مقاله ویژگیهای درام تاریخی صادق هدایت از منظر تاریخگرایی جدید مورد مطالعه قرار میگیرد. هدف از این مطالعه آن است که رابطه ی درام تاریخی این نویسنده با گفتمان مسلط دوره مورد توجه قرار گیرد، تا نشان داده شود که آیا آثار تاریخی هدایت در جهت گفتمانی که ساختار قدرت خواهان آن بوده حرکت کرده یا در جهت عکس آن. بدین معنی که آیا این آثار، خود، در هیات قدرت درون این گفتمان ظاهر شده اند یا در شکل مقاومتی درون این قدرت گفتمانی مطرح میشوند. فرضیه ی این مقاله چنین خواهد بود که در تناظر بین آثار تاریخی هدایت با جامعه و سیاست، ذیل گفتمان باستانگرایی، گسسته ایی درون متنی و بینامتنی وجود دارد که گفتمان باستانگرایی در این نمایشنامه ها را در مقایسه با همین گفتمان در سیاست و جامعه، متفاوت و از نوع دیگری ساخته است. این پژوهش، پژوهشی کیفی است که به شیوه ی توصیفی تحلیلی و بر مبنای مدارک کتابخانه ای انجام شده است. مدارک مورد استفاده عمدتا مدارک تاریخی مربوط به پهلوی اول و صادق هدایت و آثارش و همچنین، منابع مربوط به رویکرد تاریخگرایی نوین و اصل آثار مورد بررسی هستند.