روش فهم متون دینی در اندیشه ابن رشد و اسپینوزا

یکی از مسایل مهم در عرصه دین، دست یابی به فهم درست نوشتار و گفتار دینی است. فهم نادرست آن، به تفرقه، انحراف و حتی روی گردانی از دین خواهد انجامید. در سنت اسلامی، ابن رشد با نظریه تاویل و در سنت یهودی، اسپینوزا با نظریه تفسیری (هرمنوتیکی) خاص خود، به نحو جدی به این مسئله پرداخته اند. به رغم اختلاف در برخی مبانی، ساز و کاری که آن دو مطرح کرده اند در چگونگی دست یابی به فهم صحیح متون دینی، از قرابت و مشابهت فراوانی حکایت دارد. باور به دو دسته متون پنهان و آشکار، بازگرداندن متون پنهان به آشکار، حمل بر ظاهر متن، توجه ویژه به دستور زبان مبدا، پرهیز از دخالت دادن پیش فرض ها و پیش داوری ها، جست وجوی شواهد درون متنی، توجه به مناسبت برای رهایی از تعارض و بهره جستن از روش های علوم طبیعی، از جمله ساز و کارهای مشترک این دو فیلسوف عقل گرا است. در این مقاله می کوشیم ابتدا به گونه توصیفی، تبیینی از ساز و کارهای یادشده مطرح کنیم و سپس به گونه ای مقایسه ای، وجوه متعدد هم زبانی این دو فیلسوف را در این مسئله نشان دهیم.