مصاحف امصار در دیدگاه دانشمندان فریقین

قرایات و رسم از مهمترین موضوعات علوم قرآنی است که از زوایای مختلفی قابل بررسی است. برای شناخت صحیح این دو حوزه، بیان رابطه و تاثیر متقابل آن ها با تاکید بر دیدگاه ابن جزری که نقش ویژه ای در این دو علم دارد، ره یافت هایی جدیدی از این موضوع در پی خواهد داشت. روش تحقیق این مقاله، با استفاده از منابع مکتوب این علم، توصیفی تحلیلی و انتقادی است. با ارایه دیدگاه ابن جزری که هر دو علم «قرایات» و «رسم المصحف» را توقیفی و وحیانی می داند، به بررسی موضوع پرداخته شده است. ابن جزری برخلاف دانشمندان دوره های پیش از خود، همانند فراء و ابن مجاهد، با طرح دیدگاه موافقت احتمالی و تقدیری، تمامی قرایات عشره و معروف را با معیار موافقت رسم المصحف سازگار معرفی کرده است. از دوره وی (قرن نهم هجری قمری) تا امروز، این دیدگاه موردتوجه بوده است. هرچند ازنظر شیعه، دیدگاه ابن جزری دارای اشکال است؛ نتایج آن نیز مشکلاتی را به دنبال دارد. ازجمله این اشکالات، آن است که با شرط موافقت احتمالی، قرایات شاذ و ضعیف نیز می توانند در بین قرایات صحیح قرار بگیرند، یا حداقل برای برخی چنین شبهه ای را ایجاد کنند. درعین حال، هماهنگی و موافقت قرایت با رسم المصحف را بدون شک باید یکی از معیارهای قرایت صحیح دانست. از دیگر نتایج این بررسی، آن است که در مناطقی که قرایات خاصی در آن رواج داشته، مصاحف نیز بر اساس آن قرایات نوشته می شده است و عملا تاثیر عملی قرایات بر رسم قابل مشاهده خواهد بود.