تبیین مفهوم شوخ طبعی و ترسیم مرزهای اخلاقی آن

شوخی یکی از ویژگی های رفتاری حایز اهمیت اخلاقی و از روش های مهم و متداول ارتباطات انسانی است که علیرغم مزایای فراوان، در صورت عدم به کارگیری صحیح، ممکن است پیامدهای غیراخلاقی به دنبال داشته باشد، این امر ابهاماتی درباره اخلاقی بودن ذاتی آن به ذهن متبادر می نماید. از این رو هدف مطالعه حاضر، تبیین ماهیت و چیستی شوخی و مقایسه آن با مفاهیم مشابه به منظور تعیین حدود و مرزهای آن به عنوان یک ویژگی و رفتار اخلاقی است که برای تحقق آن، از روش مرور روایی در میان تعاریف و نظریه های موجود در مقالات و کتب علمی و فرهنگ های لغت انگلیسی و فارسی پیرامون موضوع، استفاده شده است.

نتایج مطالعه نشان می دهد که شوخی (ویژگی رفتاری) و شوخ طبعی (مجموعه ای از صفات شخصیتی)، مفاهیم اخلاقی و مثبتی هستند که در دو صورت می توانند پیامدهای منفی به همراه داشته باشد: 1 عدم توازن در لطافت نقض (خروج از حد شوخی) 2 به کارگیری بیش از حد (به لحاظ تعداد، دفعات و تناوب). لذا شوخی ممکن است پیامد غی راخلاقی در پی داشته باشد، اما شوخ طبعی همواره مثبت و اخلاقی است. تبیین مرزهای اخلاقی شوخی، مستلزم مقایسه آن با مفاهیم مشابه و مرتبط است که برای این منظور باید دو قید: 1 هدفمندی و نیت (مثبت و خیرخواهانه) 2 کم خطر بودن نقض صورت گرفته را در نظر گرفت. بر این اساس در مطالعه حاضر برخی از مفاهیم مرتبط نظیر بذله گویی، لطیفه، طعنه، تهکم، تمسخر، اسهتزاء، دست انداختن دوستانه و... با شوخی مقایسه شده است.