بررسی اکوفیتوشیمیایی اسانس سه گونه از گیاه دارویی Artemisia L. متاثر از اقلیم و مراحل فنولوژیکی مختلف در استان خوزستان

هدف از انجام این تحقیق بررسی اثرات شرایط اقلیمی دو منطقه مختلف از استان خوزستان (مسجدسلیمان و ایذه) و مراحل فنولوژیکی (رشد رویشی، گلدهی و بذردهی) بر خصوصیات کمی و کیفی اسانس سرشاخه هوایی سه گونه از جنسArtemisia  (دشتی sieberi، کوهی aucheri و معمولی vulgaris) از خانواده کاسنی بود. این تحقیق در قالب طرح کاملا تصادفی به صورت فاکتوریل در 3 تکرار انجام شد. پس از جمع آوری سرشاخه هوایی گیاهان در مراحل مختلف، اسانس گیری به روش تقطیر با بخار آب توسط دستگاه کلونجر صورت گرفت  و پس از آماده سازی، جهت شناسایی ترکیبات به دستگاه GC و GC/MS تزریق گردید. بیشترین ترکیبات موثره اسانس شامل آلفا-پینن، کامفن، سابینن، لیمونن، آرتمیزیا-کتون، بورنیول، کاریوفیلن، ژرماکرن-دی و بتا-اودسمول بود. نتایج نشاندهنده اثرگذاری معنی دار مناطق و مراحل فنولوژیکی بر کمیت و کیفیت اسانس بود. بیشترین میزان اسانس (57/2 درصد) در گونه A.aucheri L.  تحت اقلیم مسجد سلیمان و در مرحله گلدهی و کمترین میزان اسانس (61/1 درصد) در گونه A.vulgaris L. تحت اقلیم ایذه و در مرحله بذردهی حاصل گردید. بیشترین میزان ترکیبات معطر مانند آلفا-پینن، سابینن و بورنیول (گروه مونوترپن های هیدروکربنه) و کاریوفیلن (سزکویی ترپن هیدروکربنه) در اسانس گونه های درمنه در مرحله انتهای رشد رویشی به دست آمد. با  تغییر منطقه از سردسیر (ایذه) روبه گرمسیر (مسجدسلیمان)، میزان ترکیبات معطر موجود در اسانس مانند آلفا-پینن و لیمونن از گروه مونوترپن های هیدروکربنه کاهش، ولی ترکیبات سزکویی ترپن مانند کاریوفیلن افزایش یافت. پیشنهاد می شود در جهت استحصال اسانس بیشتر در سه گونه مورد مطالعه درمنه، در مرحله گلدهی و در مناطق گرمسیر اقدام به بهره برداری نمود.