تحلیل تلاقی اندیشه «تجلی» و «خلقت» میان متفکران مسلمان

درباره تبیین آفرینش عالم دو دیدگاه کلی میان متالهان وجود دارد. اهل عرفان و گروهی از فلاسفه با طرح نظریه «تجلی» و بر پایه وحدت شخصی وجود، هستی حقیقی را از آن خداوند سبحان دانسته و عالم امکان را از مظاهر اوصاف کمالی مخفی و مندمج در ذات حق تعالی انگاشته اند؛ اما بیشتر متکلمان بر این باورند خداوند متعال، جهان را از عدم و لاشیء آفرید و بر تباین و جدایی خالق و مخلوق تاکید می کنند. تمانع میان مبانی متکلمان از یک طرف و فلاسفه و عرفا از طرف دیگر، اعتقاد به هر دو نظریه به عنوان تبیین حقیقی از عالم را ناممکن می سازد؛ لیکن نظریه «خلقت» برای رد «تنزل خلقت خدا به صرف ناظمیت» مطرح شده و ناظر به آن می باشد. این جستار با نوآوری در تحلیل مفهوم «لاشیء»، خوانش جدیدی از دیدگاه متکلمان ارایه می دهد که بر اساس آن، نظریه «خلق از عدم» و «تجلی» نقطه وفاقی در «خلق لا من شیء» به دست می دهد.