سهم نگرش و کنش نخبگان سیاسی در برپایی آرامگاه فردوسی

بازآرایی فرهنگی و بازتعریف هویت ملی بر پایه خوانشی باستان گرا از فرهنگ و تمدن ایرانی از جلوه های بارز نگرشی بود که از میانه دوره قاجاریه هویدا شد. نگرشی که ازجمله رهاوردهای آن، پاسداشت آن دسته از مشاهیر فرهنگی گذشته بود که در حفظ هویت ایرانی نقش داشتند. در چارچوب این نگرش بود که فردوسی جایگاه بی بدیلی یافت. برگزاری هزاره فردوسی و برپایی آرامگاه او در دوره پهلوی، اقدامی در جهت بزرگداشت جایگاه وی بود. دراین میان، سهم نخبگان سیاسی دوره پهلوی، و نگرش و کنش آنان در پیوند با آرامگاه فردوسی، جلب توجه می کند.

پژوهش حاضر بر محور این پرسش هاست که نگرش و کنش نخبگان سیاسی نسبت به پاسداشت فردوسی چه بود؟ و آنان چه سهمی در روند طراحی و ساخت آرامگاه او داشتند.

هدف این پژوهش شناخت نوع دیدگاه و کنش نخبگان سیاسی در پاسداشت فردوسی، و شرح چگونگی بروز این نقش در روند طراحی و برپایی آرامگاه اوست.

پژوهش حاضر پژوهشی تاریخی از نوع توصیفی تحلیلی است. جنبه تحلیلی آن، تبیین سهم نگرش برخی اندیشه وران و نخبگان سیاسی در بزرگداشت چهره های سرشناس فرهنگی و به ثمر نشستن این نگرش در قالب برگزاری کنگره و احداث آرامگاه فردوسی، و وجه توصیفی آن شرح گام هایی است که با برپایی انجمن آثار ملی، جست وجوی مزار فردوسی، تامین منابع مالی، و طراحی و ساخت آرامگاه برداشته شد. هم چنین این پژوهش برپایه واکاوی محتوای خاطرات، سخنرانی ها، نشریات، آثار منتشرشده انجمن آثار ملی، مصوبات مجلس شورای ملی و اسناد سازمان اسناد ملی ایران انجام می شود.

نتیجه پژوهش نشان می دهد که ضرورت توجه به هویت ملی و پاسداشت مشاهیر فرهنگی، به تدریج در اواخر دوره قاجاریه، از سطح نخبگان فرهنگی عبور کرد و نخبگان سیاسی را به مداقه واداشت. دیدگاه های نخبگان سیاسی که در نشریه ها و سخنرانی های وقت بازتاب می یافت، به کنش گری آنان در این زمینه منجر شد که برآیند آن شکل گیری انجمن آثار ملی، و آغاز روند طراحی و برپایی آرامگاهی برای فردوسی بود. چنانکه فردوسی در اندیشه اندیشه وران و نخبگان سیاسی احیاکننده تاریخ و زبان ایران خوانده می شد، معماری آرامگاه او نیز سبکی احیاگرانه داشت.