بررسی سفال اواخر عصر آهن در منطقه ی شمال غرب ایران با تکیه بر گونه ی سفالی موسوم به "سبک مثلثی"

مساله «سفال مثلثی» اواخر عصر آهن و تاریخ گذاری آن با وجود تجدیدنظرهای متعدد، هنوز هم با ابهامات و تناقضاتی همراه است که موجب ناهم خوانی در گاهنگاری محوطه های دوره مذکور در منطقه شمال غرب ایران شده است. در این نوشتار با هدف از بین بردن ناهم خوانی های موجود، اقدام به بازبینی همه جانبه مساله سفال مثلثی شده  و این پرسش مطرح است؛ در منطقه شمال غرب ایران کدام یک از گونه های سفالی مرتبط با سبک سفال مثلثی اواخر عصر آهن رواج داشته و هر یک از این گونه ها قابل انتساب به چه مقطعی از تاریخ منطقه است؟ برای این کار ابتدا تاریخچه کوتاهی از چگونگی شکل گیری نظرات مرتبط، ارایه شده و سپس بافت باستان شناختی سفال مثلثی در محوطه حسنلو مورد بازبینی قرار گرفته است. در ادامه به صورت مستقل و بدون توجه به بافت های لایه نگاشتی یافته های سفالی، یک گونه شناسی تطبیقی و گاهنگاری جدید از سفال های مثلثی ارایه شده است. نهایتا طبقه بندی حاصل از دو بخش قبل که مربوط به شمال غرب ایران است برای تطبیق با یافته های هم زمان خود در نواحی جنوبی تر در ایران غربی استفاده شده و به نتایجی در رابطه با سبک های سفال مثلثی و دوره های رواج این نوع سفال منجر شده است. در نتیجه این پژوهش، سبک های سفالی موردبحث به شکل جدیدی تفکیک شده و گونه سفالی «مثلثی-دالبری کلاسیک» که پیش تر با گونه مثلثی کلاسیک در ظروف کلاسیک و هم چنین با سفال های منقوش دالبری درهم آمیخته و موجب سردرگمی شده بود، معرفی شده است؛ بدین ترتیب درک ما از دوره های استقراری حاوی این سفال ها نسبت به قبل واضح تر خواهد شد و تمایز مواد فرهنگی دوره های متفاوت آن قابل فهم شده و در نتیجه می توان توالی استقراری محوطه های حاوی این سفال ها، به ویژه در منطقه شمال غربی ایران را به صورت دقیق تر به دست آورد. به عنوان مثال، می توان گفت یافته های لایه فرسایشی و غیراستقراری 3الف در محوطه حسنلو نشانه هایی از تمام دوره تاریخی پس از اورارتو تا دوره سلوکی را در خود دارد. هم چنین در محوطه زیویه در اواخر عصر آهن، علاوه بر مواد فرهنگی اصلی دوره مانا نشانه های اندکی از سفال های دوره بعد را می توان مشاهده کرد؛ هرچند که وجود این سفال ها لزوما نمی تواند به معنی وجود استقرارهای گسترده هم زمان با آن ها در محوطه باشد.