بررسی پل بند ارجان و تحلیل نقش آن در رونق اقتصاد کشاورزی براساس متون تاریخی و مطالعات باستان شناسی

پل بندهای ارجان در جنوب غرب ایران از روزگار ساسانی تا دوران حاکمیت اعراب مسلمان، ازجمله سازه های آبیاری و آبرسانی است که موردتوجه جغرافیانگاران و مورخان سده های نخست تا میانه اسلامی قرار گرفت. پل بند بالایی ارجان سازه ای عظیم با کاربری های متفاوت بوده که برخی منابع جغرافیایی و تاریخی به توصیف آن پرداختند. پس از تخریب پل بند بالایی، نمونه کوچک تر آن در پایین دست رودخانه احداث گردید که از این پل بند داده های باستان شناسی اندکی به دست آمده است. از ساختار سازه ای پل بندهای دوگانه ارجان آثار اندکی برجای مانده است و پژوهش پیش رو براساس چنین ضرورتی مبنی بر مستند نمودن تاثیر پل بند فوقانی در اقتصاد ارجان صورت گرفته است. هدف از پژوهش پیش رو، تحلیل موجودیت پل بند بالایی در رونق اقتصاد کشاورزی ارجان روزگار ساسانی و سده های اولیه اسلامی است. این مقاله در پی پاسخ گویی به این پرسش برآمده است که جایگاه پل بند بالایی در رونق و شکوفایی اقتصاد کشاورزی منطقه ارجان در بازه زمانی عصر ساسانی و سده های نخستین اسلامی چگونه بوده است؟ متون تاریخی توصیف نسبتا مغشوش از پل بندها به خصوص پل بند بالایی ارایه نمودند. پاسخ به پرسش پژوهش با بررسی متون تاریخی، تحلیل میزان آب دهی و خروجی دهانه کانال های مشابه قنات انجام گرفته است. تمامی داده های پژوهش از بررسی های پیمایشی باستان شناسانه و داده های پایه ای هیدرولوژیکی امروزین مسیر رودخانه مارون حاصل شده است. این مهم با محاسبه میزان آب حوضچه پل بند ارجان در شرایط آبادانی و فعال آن به سرانجام رسیده است. نتیجه آن که میزان آب دهی پل بند ارجان موجب آبیاری مصنوعی نسبتا وسیعی در زمین های بخش شمالی دشت ارجان می گردید و نمونه موردی گندم به عنوان محصولی که متون در مورد آن به طور مکرر سخن یاد کرده اند؛ براساس نیاز آبی و محاسبه نرم افزار Optiwat از موفقیت قابل توجهی در این منطقه برخوردار بوده است.