عوامل منفی تاثیرگذار بر خواب سالمندان ایرانی: یک مطالعه مروری

 به موازارت افزایش سن و سالمندی، مشکلات و بیماری های مختلف جسمی و روانی در سالمندان ایجاد می شود. از جمله این مشکلات می توان به اختلالات خواب اشاره کرد. مدل شخص، محیط و اکوپیشن، یکی از مدل های معمول و کاربردی در کاردرمانی است. مطالعه حاضر با هدف بررسی عوامل منفی تاثیرگذار در کیفیت خواب سالمندان در سه حیطه ویژگی های مرتبط با فرد، محیط زندگی وی و اکوپیشن طراحی شد.

در این مطالعه مروری نظام مند، برای دست یابی به اهداف پژوهش، جست و جوی منابع الکترونیکی در پایگاه داده های اطلاعاتی گوگل اسکالر، پابمد، اسکوپوس، مگیران، ایران مدکس و پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی با کلید واژه های انگلیسی Elderly ،Aging, Geriatric ،Older adult ،Iran and sleep و کلیدواژه های فارسی سالمند، سالخورده، بازنشسته، پیر، مسن، خواب و ایران انجام شد. در این مطالعه استراتژی جست وجو، غربالگری و انتخاب داده ها بر اساس معیارهای راهنمای پریسما انجام شد. مقالات مرتبط در بازه زمانی سال 2010 تا 2019 وارد این پژوهش شدند. مواردی که امکان دسترسی به متن کامل آن ها وجود نداشت، مطالعاتی که مشکلات خواب را در گروه های سنی به غیر از سالمندان مورد بررسی قرار داده بودند، مواردی مثل نامه به سردبیر، مطالعات تکراری، لحاظ کردن سالمندان غیرایرانی و مقالاتی به زبانی غیر از زبان فارسی و انگلیسی از مطالعه خارج شدند. در مرحله اول جست وجو و بازیابی مقالات صورت گرفت، در مرحله بعد، پس از حذف مقالات تکراری، عناوین و چکیده مطالعات بازیابی شده به طور مستقل توسط دو نفر از محققین مورد بررسی قرار گرفت تا مطالعاتی که معیارهای ورود به تحقیق را دارند شناسایی و وارد مطالعه شوند. اختلاف نظر با بحث و گفت وگو حل و توافق نهایی حاصل شد. سپس متن کامل تمام مطالعاتی که معیار ورود به مطالعه را داشتند بازیابی شد.متن کامل مقالات منتخب پس از تایید از نظر واجد شرایط بودن، با استفاده از چک لیست استراب، مخصوص مطالعات مقطعی، از نظرکیفیت مورد ارزیابی قرار گرفت و مقالاتی که از 22 آیتم موجود در چک لیست حداقل در 20 آیتم مورد تایید قرار گرفتند وارد مطالعه شدند که 24 مقاله که با اهداف پژوهش هم خوانی داشت، به منظور مرور عمیق تر انتخاب شد.

از 24 مطالعه مورد بررسی، 11 مورد مشکلات خواب را در قالب کمی بیان کرده بودند که از این بین نه مورد معتقد بودند که بیش از 70 درصد سالمندان مورد بررسی دارای مشکل خواب هستند. نتایج در عوامل منفی موثر بر مشکلات خواب سالمندان ایرانی در بخش های فردی، محیطی و عوامل مرتبط با اکوپیشن سالمند ارایه شد. در هجده مقاله، به عوامل فردی اشاره شده بود و بیشترین مقالات به مشکلات مرتبط با سلامتی فرد پرداخته بودند. در یازده مقاله، به عوامل محیطی اشاره شده بود و بیشترین مقالات به مشکلات مرتبط با محیط فیزیکی پرداخته بودند. در سه مقاله به عواملی که تاثیر منفی در اکوپیشن خوابیدن سالمندان دارند اشاره شده بود و دو مورد تغییر جای خوابیدن و یک مورد عدم هم صحبتی قبل از خوابیدن را مورد توجه قرار داده بودند.

عوامل فردی (افزایش سن، مونث بودن، وجود بیماری)، عوامل محیطی (نداشتن ارتباط با اقوام و دوستان، محیط فیزیکی نامناسب و تغییرمحل سکونت)، عوامل اکوپیشن خواب (تغییر مکان خوابیدن سالمندان، بستری شدن در بیمارستان و عدم هم صحبتی با دیگران قبل از خواب) عوامل منفی تاثیرگذار در خواب سالمندان ایرانی است.