دولت و پیراشهرنشینی: تبیین نقش دولت در گسترش نواحی پیراشهری (مطالعه موردی: شهر سنندج)

علیرغم وجود پژوهش های متنوع در خصوص نقش دولت در توسعه شهری، هنوز پژوهش های اندکی به بررسی ابعاد مداخله دولت در نواحی پیراشهری پرداخته اند. در واقع هنوز به این سوال پاسخ داده نشده است که سازوکار مداخله دولت در فرایند گسترش پیراشهری به چه نحوی بوده است که زمینه های فعال شدن سایر نیروهای سوداگرانه را فراهم کرده و پیامدهای نامطلوب بعدی را بر جای گذاشته است؟ بنابراین هدف از پژوهش حاضر، تبیین نقش دولت در گسترش ناحیه پیراشهری از منظر آسیب شناسی نقش ها و وظایف آن است که با مطالعه موردی شهر سنندج دنبال شده است.

با استفاده از یک روش ترکیبی، داده های پژوهش در سه محور اصلی شامل «داده های پیمایشی مبتنی بر مصاحبه با 15 نفر از خبرگان»، «داده های اسنادی مستخرج از مستندات ناحیه پیراشهری سنندج» و «داده های میدانی از سکونتگاه های ناحیه پیراشهری سنندج» گردآوری شد. محدوده زمانی پژوهش، دوره چهل ساله 1395-1355 می باشد.

نتایج بدست آمده از تحلیل روند گسترش ناحیه پیراشهری نشان داد که در دوره زمانی (1395-1355)، شهر سنندج همواره به شما پراکنده رویی حرکت کرده است که این نوع توسعه، اغلب در اراضی پیراشهری اتفاق افتاده است. در ادامه، دلایل ناکارآمدی دولت در گسترش ناحیه پیراشهری، در قالب 32 مفهوم، 29 مقوله فرعی و 5 مقوله اصلی شناسایی گردید. مقولات اصلی عبارتند از: ناکارآمدی یا عدم اجرای صحیح قوانین مربوط به محدوده و حریم شهر، ناکارآمدی طرح های جامع و تفصیلی در کنترل مرزهای حریم شهر، بی توجهی به اصول آمایش سرزمین در جانمایی کاربری های حریم، سیاست ها و اقدامات نادرست در بخش زمین و مسکن، عدم مقابله با حاشیه نشینی به دلایل سیاسی، اجتماعی و حقوقی.

پیچیدگی و برهمکنش عوامل موثر بر گسترش فضاهای پیراشهری، دولت را در موقعیت جدیدی از مسئولیت پذیری قرار می دهد که ضرورت بازتعریف نقش ها و وظایف آن را در ارتباط با نظام مدیریت و سیاست گذاری توسعه شهری، ایجاب می نماید.