تحلیل انتقادی انگاره دلیل دانستن مفاد حدیث «قرب نوافل» بر بشری بودن الفاظ قرآن کریم

«قرب نوافل» نام حدیثی قدسی است که قایلان به بشری بودن الفاظ قرآن کریم، برای اثبات دیدگاه خود به مفاد آن تمسک کرده اند. آنان بر این باورند که به موجب این حدیث، پیامبر اکرم (ص) که مقید به انجام نوافل بوده است، پس از انجام نوافل، زبان خداوند شده است و از همین رو، الفاظ قرآن کریم در عین آنکه بشری اند، الهی به شمار می روندهرچند دیدگاه بشری بودن الفاظ قرآن کریم تا کنون با نقدهای متعددی همراه بوده، اما مستند روایی آن یعنی «حدیث قرب نوافل» نقد نشده است. در پژوهش حاضر، پس از تبیین پیشینه این دیدگاه و چگونگی استناد آنان به این حدیث، متن آن ارزیابی و دیدگاه های موجود درباره معنای آن در دو دسته معانی حقیقی و معانی مجازی دسته بندی شد. ازآنجاکه دیدگاه مذکور، وابسته به معنای حقیقی تعابیر به کاررفته در این حدیث است، در مقام ارزیابی صحت چنین برداشتی با توجه به قراین درون متنی و برون متنی، روشن شد که تعابیر به کاررفته در آن، معنای حقیقی ندارند و از قبیل تشبیه معقول به محسوس هستند. برخی از قراین درون متنی عبارت اند از: توجه به نتایجی که برای انجام دهنده نوافل در متن حدیث تبیین شده است و دوگانگی و تخاطب در تعابیر به کاررفته در حدیث. قراین برون متنی نیز عبارت اند از: آیات قرآن کریم که به تلاوت شدن آیات برای پیامبر اکرم (ص) به هنگام نزول دلالت دارند و برخی دیگر از احادیث که متداول بودن کاربرد مجاز در کلام معصومان (ع) را نشان می دهند و از همین رو، تمسک به حدیث قرب نوافل برای اثبات بشری بودن الفاظ قرآن کریم صحیح نیست.