ربط ارزشی میدان علوم اجتماعی؛ تحلیل تماتیک نمونه‎ موردی پایان نامه های دانشجویی دکتری

در این پژوهش تلاش شد تا مختصات ربط ارزشی میدان علوم اجتماعی ایران ترسیم شود و دغدغه‎ هایی که محققان این حوزه را تحت تاثیر قرار می‎ دهند، صورت‎بندی شوند. پرسش اصلی این است که رشته های علوم اجتماعی در ایران به چه مسایلی می اندیشند و پرسش از کدام زمینه را مسیله‎ اصلی قابل پیگیری در سطح جامعه می‎ پندارند. بدین منظور، پایان ‎نامه ‎های مقطع دکتری این حوزه در فاصله‎ سال‎ های 1387 تا 1397 به عنوان یکی از محصولات نهایی این میدان تحلیل شد تا با استفاده از کدگذاری عناوین بر اساس طبقه‎ بندی‎ های درونی و بیرونی، شمای کلی تعلقات ارزشی این حوزه و نیز تغییرات احتمالی در آینده ترسیم شود. کار با بررسی مجموع 437 پایان ‎‎نامه‎ با استفاده از روش تحلیل تماتیک آغاز و با تقسیم ‎بندی آنها بر اساس حوزه‎ های مختلف جامعه ‎شناسی، تغییراتی در هژمونی حوزه‎ ها در طول این ده سال مشاهده شد. در برخی از زمینه ‎ها که در ابتدای دوره‎ مورد بررسی تعداد زیادی پایان‎نامه درباره آنها وجود داشت، از جمله جامعه‎ شناسی فرهنگ و جامعه ‎شناسی سیاسی، در سال‎ های اخیر پایان‎ نامه کمتری از آنها دیده شد. درحالی‎ که برخی دیگر از حوزه‎ های پرطرفدار در ابتدا از جمله جامعه ‎شناسی توسعه و جامعه ‎شناسی اقتصادی، در انتهای این دوره نیز همچنان رشد پرشتاب داشته‎ اند. همچنین حوزه‎ هایی که در تمام طول این دوره تعداد کمتری پایان‎ نامه درباره آنها نگاشته شده است، از جمله جامعه‎ شناسی محیط زیست و جامعه‎ شناسی آموزش ‎و پرورش، در سال‎ های اخیر با اقبال چشمگیر محققان مواجه شده‎اند. در نتیجه‎ تقسیم ‎بندی نوع دوم نیز نوعی چرخش اقتصادی در عناوین پایان‎ نامه‎ ها در طول این ده سال مشاهده شد؛ بدین معنا که مسایل اقتصادی جامعه روز‎ به‎ روز اهمیت بیشتری ‎یافته و به همین نسبت پرداختن به مسایل مربوط به دموکراسی، آزادی و جامعه‎ مدنی در حاشیه قرار گرفته است.