موسیقی کناری و بیرونی در رباعیات مجد همگر شیرازی

مجد همگر از شاعران قرن هفتم هجری است که هم عصر سعدی بوده و در دربار شاهان سلغری مقام والایی داشته است. مجموعه ای از رباعیات این شاعر (بالغ بر 610 رباعی) را نوه او در میان نسخه خطی دیوان چهار شاعر دیگر در چهار بخش کتابت کرده است. این نسخه نفیس که در کتابخانه بریتانیا موجود است، ویژگی های منحصربه فردی دارد که مورد توجه پژوهندگان قرار گرفته است. در این پژوهش با هدف شناخت ویژگی های مهم این رباعیات از جهت موضوع و موسیقی ابیات، این نسخه بررسی شده و نتیجه این است که رباعیات مجد همگر در موضوعات مختلف، از جمله مضامین عاشقانه، اندرز، گله از دنیا و سرنوشت، هجو و توصیف معشوق سروده شده و از جهت موسیقایی، شاعر به موسیقی درونی و کناری اهمیت فراوانی داده است. حدود نیمی از رباعیات وی ردیف دارد و بخش بسیاری از این رباعیات در چهار مصراع قافیه، یا ردیف و قافیه دارند و در موارد بسیاری نیز انتهای مصراع سوم با قوافی سایر مصراع ها هم آوا، هم حروف، هم خانواده یا به نحوی مرتبط است که نشانه توجه شاعر به موسیقی کناری است. درباره نگاه شاعر به موسیقی بیرونی نیز باید گفت شاعر به شجره اخرب توجه بیشتری داشته و اوزان به کاررفته در رباعیات وی با زحافات مختلف همراه است.