خوشه ‎بندی میانگین فازی به مثابه روش تحلیل گفتمان (مطالعه موردی: تعاملات نهادی سیاست‎گذاری علم و فناوری در ایران)

در این مقاله تلاش شده با بهره‎گیری از روش کمی خوشه ‎بندی میانگین فازی، روش کیفی تحلیل گفتمان را به روشی آمیخته (کیفی−کمی) توسعه داد. بدین منظور تعاملات نهادی سیاست‎گذاری علم و فناوری در ایران به عنوان یک مطالعه موردی بررسی شده است. براساس این، مطابق «طرح آمیخته متوالی تبیینی»، نخست با به‎کارگیری روش خوشه ‎بندی فازی و ابزار پرسش نامه، گفتمان‎های حاکم بر فضای خبرگان درباره موضوع، احصا و سپس با استفاده از روش تحلیل گفتمان لاکلا و موف و ابزار مصاحبه، به تبیین دال مرکزی، لحظه‎ها و مفصل‎بندی گفتمان‎ها پرداخته شد. بدین ترتیب «گفتمان مشارکتی» حول دال مرکزی «سیاست‎گذاری یکپارچه» و «گفتمان مستقل» حول دال مرکزی «سیاست‎گذاری دولتی» شناسایی شد. مهم‎ترین دستاورد این پژوهش، توسعه روش تحلیل گفتمان از پارادایم کیفی به پارادایم آمیخته و درنتیجه افزایش اعتبار یافته‎های پژوهش است. افزون براین، نوآوری یادشده هم‎ جهت با جریان غالب در روش‎شناسی است و به دلیل بهره‎گیری از منطق فازی، قرابت زیادی با مفاهیم پرابهام و پیچیده علوم اجتماعی نیز دارد.