مطالعات زمین شناسی، کانی شناسی و میانبارهای سیال در کانسار مس (نقره) تیپ مانتو یمقان، جنوب شرق زنجان، شمال غرب ایران

کانسار یمقان در جنوب شرق زنجان و در زیرپهنه طارم از کمربند ماگمایی البرز در شمال غرب ایران قرار دارد. واحدهای سنگی محدوده مجموعه ای از واحدهای آتشفشانی- رسوبی ایوسن هستند. کانه زایی مس (نقره) در این کانسار در واحد آندزیت مگاپورفیر به صورت چینه کران رخ داده ‏است. کانه های سولفیدی اصلی کالکوسیت، بورنیت، کالکوپیریت به همراه پیریت به صورت بافت های دانه پراکنده، پرکننده فضای خالی، رگه- رگچه ای و جانشینی مشاهده می شوند. سولفید نقره (آکانتیت) نیز براساس مطالعات میکروپروب شناسایی شده است. دگرسانی پروپیلیتیکی و دگرسانی های مرتبط با کانه زایی در این کانسار مشاهده می گردند. دمای همگن شدگی سیالات کانه ساز، در بازه 230 تا 390 درجه سانتی گراد و شوری متوسط آنها 15 درصد وزنی NaCl اندازه گیری شده است. کانسار یمقان در سه مرحله اصلی تشکیل شده که مرحله اول در دمای پایین تر از 100 درجه و در طی دیاژنز رخ داده و موجب تشکیل پیریت های فرامبوییدال در سنگ میزبان آندزیت مگاپورفیر شده است. مرحله دوم در دمای بیش از 300 درجه شکل گرفته و موجب تشکیل کانی های سولفیدی مس بر اثر جانشینی به جای پیریت‏های مرحله اول شده است که در طی این جانشینی، آهن اضافی موجود در پیریت به صورت هماتیت در محل رگه های کانه دار تشکیل شده اند. در مرحله سوم یا مرحله سوپرژن، کانی‏های ثانویه مانند کالکوسیت ثانویه، کوولیت، دیژنیت و کانی های کربناته مس مانند مالاکیت و آزوریت در اثر تاثیر آبهای جوی تشکیل شده است. با توجه به ویژگی‏های زمین شناسی، سنگ میزبان، کانی شناسی، ساخت و بافت، و داده های میانبارهای سیال، کانسار مس یمقان شباهت های زیادی با کانسارهای مس تیپ مانتو در دنیا داشته و بر اثر فرایندهای گرمابی تشکیل گردیده است.