مطالعه فیتوشیمیایی گونه های Plantago major و Plantago lanceolata در شمال ایران

Plantago major و Plantago lanceolata از گونه های فراوان جنس بارهنگ در شمال ایران بوده که به عنوان گونه های دارویی با ارزش دارای اثرات ضد باکتریایی، ضد التهابی و آنتی اکسیدانی شناخته شده اند. از اینرو، در این پژوهش، هشت جمعیت از این دو گونه از مناطق مختلف شمال کشور جمع آوری و از لحاظ فیتوشیمیایی شامل میزان فنول، فلاونویید، آنتوسیانین، ساپونین، کلروفیل a و b، کاروتنویید، قندهای محلول، پروتئین کل بررسی شدند. نتایج نشان داد که به طور میانگین میزان همه متابولیت های سنجش شده در گونه P. lanceolata بیشتر از گونه P. major بود. تفاوت میانگین ها برای فنول، آنتوسیانین، ساپونین، کاروتنویید و قندهای محلول از لحاظ آماری در سطح 05/0 معنی دار بود؛ بطوریکه بیشترین تفاوت میانگین برای قندهای محلول، ساپونین و فنول بترتیب با مقدار 60/7±84/78، 68/0±83/3 و 85/0±55/3 میلی گرم بر گرم وزن خشک بود. به علاوه، نتایج نشان داد که هر دو گونه منطقه لفور در مقایسه با سایر جمعیت های خود، فنول، ساپونین و قندهای محلول بیشتری داشتند. آنالیز اسانس جمعیت های ماسوله نشان داد که متابولیت های موجود در اسانس این دو گونه نیز متفاوت بودند؛ بطوریکه ترکیبات شاخص گونه P. major شامل پولگون و پالمیتیک اسید و ترکیبات شاخص گونه P. lanceolata شامل دی-کارون و آدیپیک اسید دی اکتیل استر بودند. به نظر می رسد مطالعات فیتوشیمیایی احتمالا می تواند در تاکسونومی این دو گونه و سایر گونه های جنس بارهنگ مورد استفاده قرار گیرد. این نتایج به انتخاب گونه ها و جمعیت های دارای محتوای متابولیتی بیشتر و به دنبال آن استفاده بهینه در صنایع غذایی، دارویی و بهداشتی کمک شایانی خواهد نمود.