اضمار قبل از ذکر مرجع در شعر فارسی

از اواخر قرن دوم هجری تا قرن پنجم اصطلاحات بلاغی ظهور کردند. این اصطلاحات از تحقیق در قرآن و متونعربی به دست آمد. در ابتدا، اصطلاحات شایع در بین بلاغیون منحصر به زیبایی های کلام مانند استعاره، تشبیه،ایجاز، تکرار، سجع و تجنیس بود. به مرور زمان سایراصطلاحات بلاغی به وجود آمد. برای نخستین بار، ابن معتز در سال 092 ق از عیوب فنون بلاغی سخن به میانآورد. بلاغیون از عوامل مخل در کلام را ضعف تالیف یاسستی کلام دانسته اند. جرجانی در اسرارالبلاغه برایاولین بار اضمار قبل از ذکر را بیان کرده است و آن را یکیاز انواع ضعف تالیف دانسته است. اضمار قبل از ذکرمرجع، نوعی جهش ضمیر است که ضمیر، قبل ازمرجعش قرار می گیرد. برخی از معانی نویسان اضمار قبلاز ذکر را مانند سایر اصطلاحات بلاغی در حوزه زبانفارسی قرار داده و مانند گذشتگان آن را از توابع ضعف تالیف دانسته اند و برخی دیگر اضمار قبل از ذکر را برایشعر فارسی ناپسند ندانسته اند. در این مقاله سعی شده است با بیان شواهدی از شعر فارسی اضمار قبل از ذکربررسی شده و نشان داده شود که آن از ویژگی های سبکیشعر فارسی است و در مواردی که افتادگی در بیت نباشدو با جابه جایی مرجع ضمیر و ضمیر معنی بیت درستشود، می توان گفت که اضمار قبل از ذکر از زیبایی های شعر فارسی است.