مسئولیت مدنی محیط زیست در قانون و رویه

پیشرفت ‏های بی ‏نظیر و متحیرانه بشر طی دو قرن گذشته در بهره‏ برداری‏ های زیاد از طبیعت جهان امروز را با بحران محیط زیست مواجه نموده است. بحرانی که نه ‏تنها سطح زمین بلکه اعماق دریاها و فضای ماورای جو را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است. یکی از ابعاد مهم این بحران مسایل مربوط به مسئولیت مدنی ناشی از خسارات زیست محیطی است. این بحران متاسفانه در کشور ایران مخصوصا طی سه دهه گذشته با جنگ، برداشت ‏های بی‏ برنامه و غیر اصولی از منابع آبی، بیابان ‏زایی و غیره تشدید گردیده است. لذا لزوم بررسی مسئولیت مدنی ناشی از خسارت‏ های زیست محیطی در حقوق ایران و فقه مسلم می ‏باشد. لذا این پژوهش با طرح این پرسش که آیا حقوق و فقه توانسته است با تکیه بر مبانی خود به حمایت حداکثری از محیط زیست برخیزد یا نقش این رشته به‏ ویژه در حقوق و فقه کنونی نیز منفعل و غیر پویا است، به بررسی مبنای این مسئولیت در حقوق ایران و فقه پرداخته است. متاسفانه با توجه به اینکه کشورهای توسعه ‏یافته به مسئولیت محض در خصوص مسئولیت مدنی ناشی از خسارات زیست محیطی روی آورده ‏اند، حقوق ایران همچنان بر اثبات تقصیر در این خصوص اصرار می‏ ورزد. همین مسئله منجر به منفعل و غیر پویا شدن این نوع مسئولیت گردیده است.