بررسی ارتباط بین سبک های فرزندپروری با رشد اخلاقی کودکان پیش از دبستان با میانجی گری دلبستگی کودک

 خانواده مانند دانشگاهی است که در آن آموزش درس انسانیت و اخلاق که پایه اساسی سعادت انسان را تشکیل می دهد بر عهده والدین است که باید از کودکی شروع شود. رشد اخلاقی از موارد مهم در درک کودکان از قوانین و معیارهای اخلاقی در جهت جلوگیری از گناه تا عمل به رفتار اخلاقی است. کمبود رشد اخلاقی، اضطراب و افسردگی، کودکان را در معرض بیشتر رفتارهای جامعه ستیزی و خودکشی قرار می دهد. در این راستا فرزندپروری و دلبستگی به عنوان رهاورد مرتبط با رشد اخلاقی در هر خانواده ای مطرح است. این مطالعه با هدف تعیین رابطه بین سبک های فرزندپروری با رشد اخلاقی با میانجی گری دلبستگی در کودکان پیش دبستانی شهر تهران انجام گرفت.

این مطالعه توصیفی همبستگی روی 128 نفر از هشت مدرسه پیش دبستانی در استان تهران در نیمه دوم سال 1398 انجام شد. نمونه گیری به صورت طبقه ای انجام شد. داده های پژوهش با استفاده از پرسش نامه فرزندپروری بامریند (1972)، پرسش نامه دلبستگی هالپرن و کاپنبرگ (2006) و پرسش نامه رشد اخلاقی لطف آبادی (1384) از طریق پخش بین نمونه آماری جمع آوری شدند. پایایی پرسش نامه سبک های فرزندپروری برای مقیاس آزادگذاری 0/69، برای استبدادی 0/77 و برای اقتدار منطقی 0/73 گزارش شده است و در مقیاس کلی، 0/90 به دست آمد. پایایی اولیه پرسش نامه روابط میانی دلبستگی در مطالعه سازندگان پرسش نامه بر اساس همبستگی درونی، 0/85 و بر اساس روش دونیمه کردن 0/83 گزارش شده است. پایایی پرسش نامه رشد اخلاقی با روش آلفای کرونباخ برای کل پرسش نامه بالای 0/7 گزارش شد. اعتبار ابزارها با استفاده از شاخص روایی محتوایی مورد تایید قرار گرفت و پس از حصول اطمینان از روایی و پایایی ابزار، پرسش نامه ها به صورت مصاحبه از دانش آموزان پرسیده شد. داده ها توسط آزمون های کولموگروف اسمیرنوف، همبستگی چندگانه (اینتر)، تحلیل واریانس و رگرسیون چندگانه (هم زمان) با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 21 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

 مشارکت کنندگان در این تحقیق شامل 64 نفر (50 درصد) زن و 64 نفر (50 درصد) مرد بودند. نتایج آزمون رگرسیون حاکی از آن است که سبک های فرزندپروری با رشد اخلاقی (با ضریب رگرسیون 0/74 و ضریب تعیین تعدیل یافته 0/54) و همچنین دلبستگی با رشد اخلاقی (با ضریب رگرسیون 0/71 و ضریب تعیین تعدیل یافته 0/49) ارتباط معنی داری دارند (0/001=P). نتایج آزمون رگرسیون نشان داد به ازای تغییر در یک واحد انحراف معیار سبک های فرزندپروری آزادگذاری، استبدادی و منطقی میزان رشد اخلاقی کودکان پیش از دبستان به ترتیب به اندازه 0/435، 0/190 و 0/376، همچنین در مورد مولفه های دلبستگی تکامل انطباقی، واکنش های هیجانی، رفتارهای منفی و دوری گزیدن از حمایت چهره دلبستگی (فرد مراقب) میزان رشد اخلاقی کودکان پیش از دبستان به ترتیب به اندازه 0/336، 0/384، 0/264- و 0/114- قابل پیش بینی هستند. نتایج آزمون سوبل (با بتا و خطای استاندارد معادله رگرسیون) نشان داد که متغیر دلبستگی به عنوان میانجی (غیرمستقیم) با میزان 29/2، در رابطه سبک های فرزندپروری با رشد اخلاقی تایید می گردد. 

نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد بین رشد اخلاقی با شیوه های آزادگذاری، استبدادی و اقتدار منطقی والدین رابطه مثبت معنی داری در سطح اطمینان 0/001 وجود دارد. دلبستگی علاوه بر اثر مستقیم بر رشد اخلاقی، به صورت غیرمستقیم در ارتباط بین سبک های فرزندپروری با رشد اخلاقی تاثیر معنی داری دارد و گویای این مطلب است که سبک های فرزندپروری و دلبستگی در کودکان پیش دبستانی تا چه اندازه می تواند، رشد اخلاقی کودکان را پیش بینی کند. در آخر، دلبستگی به عنوان میانجی بین سبک های فرزندپروری با رشد اخلاقی عمل می کند؛ بنابراین لازم است با برنامه ریزی و پیگیری های لازم در جهت بهبود و ارتقای رشد ذهنی کودکان در مدارس پیش دبستانی اقدام شود. زمانی که والدین در روش های تربیتی خود در مورد فرزندشان ثابت قدم هستند، رفتارهای ابراز وجود و اعتماد را به آن ها ارایه می دهند، به گفته های کودکان خود گوش می سپارند و گفت وگو با آن ها را ترویج می دهند، همچنین روش انضباطی آنان توام با گرمی، منطق و انعطاف پذیری است و تا حدی به کودکان خود آزادی (سبک سهل گیرانه که در پژوهش های دیگر ارایه نشده است) می دهند، کودکان رشد اجتماعی بیشتری را نشان می دهند.