پهنه بندی تغییرات نیترات در منابع آب زیرزمینی منطقه غرب اصفهان طی سال های 95-1392 با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی

نیترات یکی از مهم ترین آلاینده های منابع آب زیرزمینی به شمار می رود که به طور عمده ناشی از کودهای کشاورزی و دفع غیر اصولی فاضلاب و از نظر ایجاد مخاطرات سلامتی بسیار بااهمیت است. هدف از انجام پژوهش حاضر، شناسایی منابع آلاینده و پهنه بندی نیترات در منابع آب زیرزمینی منطقه تیران و کرون در غرب اصفهان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (Geographic information system یا GIS) و بررسی وضعیت نیترات در سفره آب زیرزمینی منطقه بود.

این مطالعه از نوع توصیفی- مقطعی بود که بر روی 40 منبع آب زیرزمینی شهرستان تیران و کرون در منطقه غرب اصفهان طی یک دوره چهار ساله صورت گرفت. آزمایش نیترات به وسیله دستگاه اسپکتروفتومتری انجام شد. نتایج به دست آمده با استفاده از آزمون One-way ANOVA در نرم افزار های GIS و SPSS پهنه بندی و تحلیل گردید. به منظور مقایسه میانگین مقدار نیترات منابع آب با استاندارد مربوط، آزمون t مورد استفاده قرار گرفت.

میانگین نیترات در سال های 1392، 1393، 1394 و 1395 به ترتیب 27/17 ± 29/42، 55/16 ± 33/43، 95/16 ± 09/45 و 1/18 ± 29/47 میلی گرم در لیتر بر حسب نیترات بود و بیشترین مقدار نیترات بر اساس نقشه درون یابی، به قسمت های مرکزی اختصاص داشت. بهترین روش درون یابی برای نیترات با توجه به نرمال بودن توزیع داده ها، کریجینگ معمولی و مدل های گوس و نمایی بود. بر اساس نتایج آزمون One-way ANOVA، تفاوت معنی داری بین میانگین نتایج در سال 1395 با میانگین اندازه گیری شده در سال های مختلف وجود نداشت (05/0 < P). نتایج آزمون t نشان داد که میانگین نیترات در سال های 1394 و 1395 کمتر از استاندارد جهانی (50 میلی گرم در لیتر) (05/0 < P) بود.

غلظت نیترات در منابع آبی منطقه در حد استاندارد می باشد، اما با توجه به مقادیر آن و تغییرات سه سال گذشته، احتمال افزایش و عبور از حد استاندارد دور از انتظار نیست. همچنین، با توجه به نقشه های پهنه بندی، میانگین نیترات در قسمت مرکزی شهرستان بالاتر از سایر قسمت ها گزارش گردید. با توجه به جهت جلوگیری از روند افزایشی نیترات، مدیریت صحیح در مصرف کودهای ازته، تغییر کاربری اراضی، ساخت تصفیه خانه فاضلاب و اقدامات آموزشی لازم باید مد نظر قرار گیرد.