رویکردهای منطقه و فرامنطقه‎ای به قدرت‎یابی مجدد طالبان

قدرت‌یابی مجدد طالبان در افغانستان در اوت 2021، وضعیت ژیوپلیتیک منطقه را به‌هم ریخته است. همه قدرت‌های بزرگ و کوچک منطقه‌ای تلاش دارند به‌نوعی سیاست خود را درقبال افغانستان دوباره بازخوانی نمایند. نگرانی‌های همسایه‌ها از این گروه غیرقابل پیش‌بینی بیشتر و قدرت‌های فرامنطقه نیز با توجه به ارتباط این گروه با تندروهای افراطی در گذشته نگران وضعیت خود در آینده تثبیت قدرت طالبان هستند. سناریوهای مختلفی درمورد آینده طالبان و منطقه و جهان مطرح شده است؛ اما آنچه تاکنون به‌نظر می‌رسد این است که ما شاهد تثیبت امارت اسلامی به‌عنوان یک واقعیت جدید در منطقه‌ای هستیم که باید هم با تهدیدات و چالش‌های حکومت بنیادگرای امارت اسلامی کنار بیاید و هم فرصت‌های موجود در رابطه با این وضعیت جدید را رصد نماید.
در حال حاضر، موازنه قوا اصل مطلوب بازیگران منطقه‌ای و جهانی در موضوع افغانستان است؛ اما در میان‌مدت و بلند‌مدت، هم قدرت‌های جهانی مانند ایالات متحده و هم بازیگران منطقه‌ای صرفا به مدیریت موازنه قوا در منطقه بسنده نخواهند کرد و توسعه فعالیت‌های هریک از بازیگران می‌تواند وضعیت موازنه را به‌هم بزند و تحولات جدیدی را در منطقه به‌وجود آورد که پیامدهای بزرگ‌تری نیز خواهند داشت.
حداقل سه سناریو برای وضعیت جدید قابل پیش‌بینی است که پیامدهای مهم امنیتی و سیاسی را برای افغانستان، بازیگران منطقه، خواهد داشت.
نخست: برقراری امارت اسلامی با حکومت مشارکتی حداقلی با اقوام دیگر و عادی‌سازی روابط افغانستان با جهان و منطقه؛
دوم: ناکارآمدی امارت اسلامی در اداره سیاسی و اقتصادی افغانستان و ورود نیروهای سیاسی و نظامی جدید در افغانستان که به‌مراتب تندروتر و خطرناک خواهند بود به شمول داعش، القاعده، جنبش ترکستان و تحریک اسلامی ازبکستان و غیره.
سوم: تشدید منازعات قومی و نژادی _ مذهبی با گسترش ناامنی‌ها، به‌خصوص در مناطق شمال و غرب افغانستان و سعی بر کشانیدن پای همسایه‌ها به‌خصوص در گام نخست، ایران و بعدها، روسیه و چین در پازل ژیوپلیتیک جدید منطقه با محوریت افغانستان.
به‌نظر می‌رسد سه سناریوی مذکور، هرکدام با توجه به پتانسیل‌های موجود در داخل افغانستان و نوع واکنش کشورهای منطقه‌ای و همسایه‌های افغانستان به‌خصوص، به‌نوبت قابل اجرا خواهند بود. نخستین موضوعی که برای بازیگران منطقه‌ای و جهانی اهمیت فوق‌العاده دارد، نحوه تعامل طالبان با جریان‌های تندرو رقیب به‌ویژه داعش دارد که در طی چند ماه گذشته، مهم‌ترین تهدید و رقیب برای حکومت امارت اسلامی محسوب می‌شدند.