ارزیابی قابلیت استفاده چندمنظوره از مراتع معرف منطقه نیمه استپی کشور

استفاده چندمنظوره از مراتع، یکی از چالش های نوین پیش روی بهره برداران مراتع است که بر اساس آن، می توان فشار چرا در مراتع را کاهش و گام مهمی، جهت افزایش رفاه و توانمند سازی مرتعداران، حفظ اکوسیستم ها و ارتقاء خدمات اکوسیستمی مرتبط با آنها، برداشت. از اینرو، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی قابلیت مراتع منطقه نیمه استپی، جهت بهره برداری از گیاهان دارویی و نیز تولید علوفه، در 12 رویشگاه معرف کشور (شامل؛ ارشدچمن سهند، شیوه سور منطقه مرگور ارومیه، دوش خراط گلستانکوه، درختک فریدن، علی آباد موسیری کوهرنگ، ارتفاعات فریزی بینالود، خورکلات خراسان رضوی، جولادک الموت، سرعلی آباد گرگان، رینه لاریجان، اطاق سرای لاریجان و کبودچشمه سواد کوه)، انجام شد. برای این منظور، پس از اندازه گیری پوشش گیاهی و برآورد تولید گیاهان دارویی؛ بر مبنای معیارها و شاخص های اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی؛ شایستگی هر یک از رویشگاه ها، جهت بهره برداری از گیاهان دارویی مشخص شد. سپس با مقایسه طبقه شایستگی رویشگاه ها برای بهره برداری از گیاهان دارویی و طبقه شایستگی آنها برای چرای دام، در خصوص اولویت نوع استفاده از مراتع، تصمیم گرفته شد. در مجموع؛ 17 درصد رویشگاه ها، از نظر تمامی معیارها، غیر شایسته برای بهره برداری از گیاهان دارویی می باشند. 33 درصد دارای شایستگی مطلوب، 25 درصد دارای شایستگی متوسط و 25 درصد نیز دارای شایستگی کم می باشند. نتایج، تداعی کننده آن است که تمامی رویشگاه های مرتعی، غیر شایسته برای بهره برداری از گیاهان دارویی نمی باشند و همه آنها نیز شایسته برای بهره برداری گیاهان دارویی نیستند. این موضوع، باید در سیاست گذاری های مرتبط با برداشت گیاهان دارویی از مراتع، مد نظر قرار گیرد و اجازه بهره برداری از گیاهان دارویی، با لحاظ نمودن شایستگی مرتع، صادر شود. در مراتع دارای پتانسیل گیاهان دارویی، می توان با کاهش تعداد دام و چرای دام مطابق با اصول اکولوژیکی؛ از گیاهان دارویی در کنار دامداری، بهره برداری کرد. این امر، علاوه بر جبران مسایل اقتصادی ناشی از کم کردن تعداد دام، احیای پوشش گیاهی و ارتقاء غنای گیاهان دارویی را نیز سبب خواهد شد.