شکل گیری اندیشه اعزام محصلان به آمریکا و پیامدهای آن (با تکیه بر نقش دیپلمات ها)

آشنایی با اصول تمدن، فرهنگ، علوم و دانش کشورهای غربی و به کارگیری تجارب و دانش آنها در ایران با اعزام محصل به آن کشور ها، از جمله موضوعاتی بود که توجه بسیاری از دولتمردان و مصلحان را به خود معطوف کرد. بعد از دوره مشروطه، یکی از کشورهایی که برای برون رفت ایران از عقب ماندگی آموزشی به آن توجه شد، کشور آمریکا بود. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی، و با تکیه بر اسناد منتشر نشده درپی پاسخ به این سوال هاست که چرا محصلان ایرانی به کشور آمریکا تمایل داشتند؟ دیپلمات های ایران در آمریکا در ورود محصلان ایرانی به این کشور چه نقشی داشتند؟ و محصلان در چه حوزه ای به تحصیل پرداختند؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که ضعف نظام آموزشی ایران و بی نتیجه بودن اعزام محصل به اروپا سبب شد نمایندگان سیاسی ایران در آمریکا، سیاست اعزام محصل را به آمریکا پی گیری کنند. علیقلی خان نبیل الدوله و حسین علایی از جمله دیپلمات هایی بودند که با ارسال گزارش های متعدد به مقامات دولتی مبنی بر توسعه و تحول آمریکا در عرصه نظام علمی و آموزشی، موفق شدند زمینه ورود محصلان ایرانی (حتی محصلان دختر) را به آمریکا و تحصیل در رشته هایی همچون فنون نظامی، زراعت و فلاحت، طب، فنی و مهندسی فراهم آورند؛ به طوری که در آخرین سال های حکومت قاجاریه، مناسبات علمی و آموزشی ایران و آمریکا رو به ترقی گذاشت و شمار قابل توجهی از محصلان ایرانی که به آمریکا اعزام شده بودند پس از فارغ التحصیلی و بازگشت به ایران منشا خدمات شایسته ای شدند.