تحلیل محتوا و ساختار در تاویل های مثنوی معنوی

تاویل به معنی بازگرداندن چیزی به اصل آن است که درواقع پیشینه آن را باید در هرمنوتیک یونان جست‌وجو کرد. هرمنوتیک نظریه عمل فهم در جریان روابطش با تفسیر متون است. عارفان به تاویل و باطن قرآن بسیار توجه داشته‌اند. مولانا نیز در مثنوی از تاویل بهره برده است. او به تاویل بسیار گسترده می‌نگرد و تاویل را خاص قرآن نمی‌داند؛ به همین سبب از تاویل در موضوعات مختلفی بهره می‌برد. روش پژوهش در این مقاله اسنادی- کتابخانه‌ای و هدف آن تحلیل انواع تاویل در سه دفتر مثنوی از نظر محتوا و ساختار است. تاویل‌های به‌کاررفته در سه دفتر مثنوی براساس موضوع عبارتاند از: تاویل آیات قرآن و احادیث، تاویل داستان‌های پیامبران، تاویل مباحث عرفانی، شرعی و فقهی، اخلاقی و فلسفی. با بررسی سه دفتر مثنوی معنوی 136 تاویل در این موضوعات استخراج شد که بیشتر آنها را تاویل آیات قرآن تشکیل می‌داد. مولوی از شگردهای مختلفی برای بیان تاویل بهره برده است؛ تاویل از زبان شخصیت‌های داستان، تاویل در قالب تشبیه و استعاره، تاویل تمثیلی و تاویل سببی از آن جمله است.