سنجش آفلاتوکسین M1 در شیر گاوداری های سنتی منطقه زنجان در طول یک سال

نگرانی ها در ارتباط با سموم قارچی در شیر و فرآورده های آن جهانی است و مراکز کنترل کیفی محصولات دامی به طور مداوم آن ها را کنترل و پایش می کنند و در صورت وجود مقادیر بیش از حد مجاز، عرضه کنندگان اخطار دریافت می کنند. آفلاتوکسین ها مواد سمی تولید شده روی فرآورده های کشاورزی هستند که برخی از آنها اثرات جهش زایی و سرطان زایی دارند. این مواد ترکیبات ثانویه قارچ ها هستند که از نظر ساختمان شیمیایی و منشاء تولید و اثرات بیولوژیکی متفاوت هستند. بازده انتقال آفلاتوکسین B1 از خوراک به M1 در شیر در گاوهای کم تولید 1 تا 2 درصد و در گاوهای پرتولید، تا 6 درصد گزارش شده است که با توجه به افزایش تولید شیر گاوهای امروزی اهمیت آن بیشتر نیز خواهد شد. لزوم توجه به این سموم و پایش مداوم آنها بایستی از برنامه های اصلی بخش نظارت و کنترل کیفی فرآوردهای کشاورزی و دامی باشد.  پژوهش حاضر به منظور ارزیابی و پایش سم آفلاتوکسین M1 در شیر ارسالی به سکوهای جمع آوری شیر در شهرستان زنجان طی چهار فصل سال انجام شد.

نمونه گیری شیر از سکوهای جمع آوری به طور تصادفی در یکی از روزهای هر فصل انجام شد. نمونه ها سانتریفیوژ شدند و لایه چربی رویی برداشته شد و شیر باقیمانده در فریزر نگهداری شد. پس از یخ گشایی غلظت آفلاتوکسین M1 در شیر باقی مانده با روش الایزای رقابتی تعیین شد. داده های به دست آمده در فصول مختلف در قالب طرح کاملا تصادفی آنالیز آماری شدند.

نتایج نشان داد که همه نمونه ها به سم آلوده بودند، ولی میزان آلودگی از حد مجاز جهانی (ng/L 500) کمتر بود. 18/5 درصد از نمونه ها، غلظتی بیشتر از حد مجاز اروپا (ng/L 50) داشتند که کمترین میزان آلودگی در فصل بهار (صفر درصد) و بیشترین میزان در فصل زمستان (35/3 درصد) ثبت شد. هیچ یک از نمونه ها غلظتی بالاتر از حد مجاز جهانی و ایران را نداشتند. میانگین غلظت سم در کل نمونه ها 44 (16 تا 129) و در بهار، تابستان، پاییز و زمستان به ترتیب 25، 52، 34 و 64 نانوگرم در لیتر بود.

نتایج نشان داد که میانگین غلظت سم آفلاتوکسین M1 در شیر نمونه های ارزیابی شده کمتر از حد مجاز جهانی بود ولی به دلیل آلودگی تعدادی از نمونه ها به ویژه در فصل زمستان توجه به کنترل و پایش مداوم شیر و توصیه های ویژه به عرضه کنندگان ضرورت دارد.