حزب توده و مفهوم مارکسیستی-لنینیستی «مساله ملی» در ایران(1320-1357)

مسئله ملی مفهوم برستاخته مارکسیست های قرن نوزدهم در مواجهه با گسترش موج ناسیونالیسم بود؛ مفهومی که به ویژه در آستانه انقلاب اکتبر، از آن به عنوان ابزاری در جهت پیشبرد اهداف خود استفاده کردند. در ایران نیز با تاسیس حزب کمونیست در سال 1338 ه.ق بود که «مسئله ملی» ذیل مفهوم «ملل مختلف ایران» مطرح شد. حزب توده به عنوان مهم ترین گروه کمونیستی در دوره محمدرضا شاه مفهوم مارکسیستی-لنینیستی «مسئله ملی» را در ایران بسط داد. پرسش اصلی این پژوهش آن است که حزب توده چه رویکردی نسبت به مفهوم مارکسیستی-لنینیستی «مسئله ملی» در ایران داشته و عوامل موثر بر این رویکرد، کدامند؟ فرضیه این تحقیق بر این گزاره مبتنی است که رویکرد حزب توده نسبت به مفهوم «مسئله ملی» برگرفته از آموزه های لنین و استالین و رویکردی کارکردگرایانه در جهت پیشبرد مبارزات خود بوده است و رهبری گروه های مارکسیستی، گسترش سطح مبارزات و پیوندهای ایدیولوژیک با شوروی بیشترین تاثیر را بر این رویکرد داشته است. در این پژوهش از دو رهیافت روش شناسی تفسیری و تبیینی-کارکردگرایانه برای تبیین مسئله استفاده شده است. در تفسیر داده ها از روش تحلیل محتوا استفاده شده است و در تبیین رخدادها، شناخت ساختارهای سیاسی و توضیح علی کارکرد آنها مورد نظر بوده است. این پژوهش نتیجه می گیرد که رویکرد حزب توده نسبت طرح «مسئله ملی» در ایران، کارکرد گرایانه و در جهت اهداف خود بود و حزب توجه بیشتری به آن نمی کرد.