قصیده «نهج البرده»ی احمد شوقی در آیینه آرای نقدی و بلاغی محمود بستانی

روش ساختارگرایی که محمود بستانی آن را به عنوان یکی از شیوه های تحلیل متن قلمداد کرده است، بر مبنای هشت عنصر ادبی پیام، موضوع، معنایی، صوری، لفظی، موسیقایی، ادبی و ساختار متن  به تحلیل یک اثر  می پردازد و با  تبیین ارتباط بین جنبه های زیبایی شناسی و معناشناسی اثر،  ساختار کلی آن را به عنوان پیکری واحد بررسی می کند.  دیدگاه های بستانی در روش ساختارگرایی که در دو کتاب القواعدالبلاغیه فی ضوء المنهج الإسلامی و البلاغه الحدیثه فی ضوء المنهج الإسلامی  تبیین و معرفی شده است، تلفیقی از سنت گرایی و نوگرایی در تحلیل اثر ادبی است؛ بدین معنا که وی ضمن پایبندی به بلاغت سنتی، سعی دارد دیدگاه های جدید ادبی  را در  بررسی و تحلیل اثر بر مبنای ساختار  و بافت آن به کار بندد. آنچه  ما در این پژوهش در پی آن بوده ایم، بررسی زیبایی ها و معانی ادبی قصیده «نهج البرده»ی احمد شوقی  با تکیه بر روش ساختارگرایی محمود بستانی و بر اساس چهار عنصر معنایی، صوری، موسیقایی و ساختار است. در این راستا دریافتیم که در قصیده نهج البرده از بین عناصر مذکور، رمز و استعاره به عنوان دو عنصر از عناصر صوری و جناس و توازن به عنوان عناصر موسیقایی، علاوه بر جنبه زیبایی بخشی دارای کارکرد معنایی نیز بوده اند و در القای مفاهیم و موضوعات، نقش موثری داشته اند و عنصر تکرار و تقابل نیز به عنوان عناصر معنایی، با ایجاد نظم آهنگ درونی، جنبه زیبایی شناسی قصیده را نیز تقویت کرده اند و بر مبنای عنصر ساختار، دریافتیم که موضوعات و مفاهیم قصیده با یکدیگر و نیز با دیگر عناصر لفظی، موسیقایی و صورخیال، رابطه ای متقابل دارند؛ به عبارتی، عناصر زیبایی شناسی و معناشناسی در آن با یکدیگر ارتباط منسجم دارند و این، نشانگر آن است که قصیده از تجانس و اندام واری متن برخوردار است و همین امر،  آن  را نه تنها از لحاظ شکل و ساختار، بلکه از نظر محتوا، در ردیف بهترین مدایح نبوی قرار  داده است.