سیر تطور نگهبان در معماری ایران از دوران ایلام تا پایان عصر ساسانی از منظر مردم شناسی

معماری تجلی گاه نیازهای روحی و جسمی انسان به شمار می رود. انسان برای حفاظت و حمایت از خویش به خلق بستر معمارانه پرداخته و از این طریق خود را از گزند خطرهای مختلف همانند شرایط جوی نامساعد و حیوانات درنده و... در امان نگاه داشته و در عین حال بستری مناسب برای رفع نیازهای روزمره خود فراهم کرده است. همچنین در گذر زمان از نمادها برای تجهیز بهتر آن در مقابل هجمه های ملموس و ناملموس بیرونی بهره برده است. پژوهش پیش رو با هدف شناخت تطور نمود نگهبان در بستر معماری ایران از روزگار عیلامی تا پایان عصر ساسانی انجام شده است. پرسش های مطرح در این مقاله عبارتند از: سیر تطور نگهبان یا محافظ در بستر معماری ایران چگونه بوده است؟ و چه عناصری برای این منظور به کار گرفته شدند؟ ماهیت این پژوهش، بنیادی و رویکرد آن توصیفی تاریخی است. داده ها با روش میدانی و کتابخانه ای گردآوری شده است. بر اساس نتایج تحقیق، روند بهره گیری از عناصر نگهبان بدون گسست زمانی و در بستر معمارانه آن در کانون توجه بوده و از نمودهای تجسمی مانند پیکره و نقش برجسته به نمودهای کتیبه نگاری و جادویی دارویی است. همچنین این عنصر بیانگر تغییر و تفاوت نگهبان بر معماری ایرانی است و هیچ گاه از درگاه سازه های معماری محل سکونت انسان حذف نگردیده و فقط همگام با باورها و اعتقادات جوامع بشری دچار تغییر شده است