دگرگونی نظریه های برنامه ریزی: «تغییر پارادایم» یا «تکوین نظریه ها»؟ نقدی اجمالی بر وضعیت نظریه پردازی برنامه ریزی در ایران

در این مقاله این ادعا مطرح است که به کارگیری دانش واژه «تغییر پارادایم» در خصوص سیر تحولات نظریه برنامه ریزی در سطح عام، از یک سو، و تببین تحولات نظری برنامه ریزی در ایران، از سوی دیگر، از دقت نظری برخوردار نیست و از این منظر باید اعتبار نظریه های بومی همچون «راهبردی ساختاری» را از نو واکاوی کرد. مروری بر ماهیت و محتوای تعابیر «پارادایم» و «تغییر پارادایم» و امکان به کارگیری شان برای تبیین دگرگونی های بنیادین رخ داده در نظریه برنامه ریزی گام نخست در مسیر استدلال ورزی ادعای طرح شده در این پژوهش خواهد بود. تمایز مابین «تکوین نظریه» و «تغییر پاردایم» و پرداختن به تفاوت های ماهوی آن ها پژوهش حاضر را به سمت روش شناسی تکوینی سوق داده است تا، افزون بر تبیین عناصری از نظریه های برنامه ریزی، که در سیر تکوینی خود به نسل نوینی از نظریه ها منتقل می شوند، شرایط زمینه ای و ساختاری این گذار نیز بررسی شود. درنهایت پیوستار دگرگونی نظریه های برنامه ریزی به شکل عام در بسترهای زمانی و مکانی معرفی خواهد شد تا بر مبنای آن امکان آسیب شناسی نظریه پردازی برنامه ریزی در ایران از منظر منطق درونی سیر تکوینی نظریه های برنامه ریزی تحقق یابد. بر مبنای این آسیب شناسی، این گزاره را می توان طرح کرد که در ایران بیش از آنکه به رهیافت های نوین و مد روز برنامه ریزی مانند برنامه ریزی راهبردی یا برنامه ریزی ارتباطی نیاز داشته باشیم، بازنگری در سیستم برنامه ریزی کشور در چارچوب الزامات بستر نهادی و تلاش برای تغییرات نهادی و نهادینه کردن برنامه ریزی ضرورت دارد.