کاربرد روش های فازی و بولین در اولویت بندی شاخص های ارزیابی پایداری مراتع عشایری (مطالعه موردی: مراتع میانبند رباط سروستان، استان فارس)

رشد روزافزون جمعیت انسان و تعداد دام و چرای بی رویه موجب سیر صعودی روند تخریب مراتع در چند دهه اخیر شده است. شناسایی عوامل تخریب و پایداری مراتع از نخستین گام های لازم در اصلاح بهره برداری از این منابع و احیاء آنها است. از این رو این مطالعه بنا به ضرورت و با هدف تحلیل و ارزیابی تخریب پوشش گیاهی مراتع قشلاقی استان فارس انجام شد. گزینه های موثر با مرور منابع تحقیق تعیین و در چهار شاخص شامل: هیدرولوژی (H) ، تولید گیاهی (P) ، خاک (S)، انسان (A) دسته بندی شدند. سپس گروه مرجع از 45 خبره آشنا با زمینه پژوهش شامل کلیه کارشناسان و بهره برداران محلی در دسترس و تعدادی از پژوهشگران که به روش گلوله برفی تعیین شدند، تشکیل شد. پرسشنامه ها متناسب با دو روش ارزیابی بولین و دلفی فازی به صورت جداگانه طراحی و توسط گروه مرجع امتیازدهی شد. میانگین امتیازات شاخص ها و گزینه ها به روش مقایسه زوجی رتبه بندی و تحلیل شد. پایایی با آزمون آلفای کرونباخ (88/0) بررسی شد و وجود تناسب بین اجزای تشکیل دهنده پرسش نامه را تایید نمود. با توجه به اینکه در این تحقیق گزینه ها و شاخص ها به دو روش بولین و فازی مورد ارزیابی قرار گرفتند همگرایی نتایج دو روش فوق روایی پرسش نامه را تایید می کند. ارزیابی شاخص های پایداری به روش فازی نشان داد شاخص های انسان و خاک به ترتیب با وزن 48/0 و 33/0 از بیشترین وزن نسبی برخوردار هستند و شاخص های تولید گیاهی و اقلیم و هیدرولوژی به ترتیب با وزن نسبی 134/0 و 056/0 از درجه اهمیت کمتری برخوردار بوده و در رتبه بعدی قرار دارند. وزن و اهمیت محاسباتی شاخص ها در روش بولین اختلاف بسیار کمتری داشته و در مجموع می توان گفت در مقایسه روش های بولین و فازی از نظر امکانی که در اختیار ارزیابان جهت اولویت بندی شاخص ها و گزینه ها می گذارند روش فازی کارایی بیشتری داشته و با طیف متنوع پاسخ های ممکن کمک می کند تا نتایج گویاتر و واضح تری جهت ارزیابی پایداری حاصل شود.